حکم روغن مار و نماز با آن

·         سوال : الف ) آیا روغن مار ، پاک است؟

ب) در صورت پاک بودن ، اگر از آن برای تقویت موی سر استفاده کنیم، آیا می توان با آن نماز خواند؟

امام خمینی (ره) : الف) پاک است.

ب) بنابر احتیاط واجب نمی توان با روغن مار نماز خواند.( توضیح المسائل ، 1367 ، ص 358 و 359 ، با استفاده از مسأله 2587 ؛ العروة الوثقی ، 1378 ، ص 422 و 423 ، با استفاده از شرط الثالث و الرابع و توضیح المسائل ، ص 124 ، با استفاده از م 821 )

آیت ا... اراکی : الف) پاک است.

ب) بنابر احتیاط واجب نمی توان با روغن مار نماز خواند. ( توضیح المسائل ، 1372 ، ص 482 ، با استفاده از م 2601، و المسائل الواضحه ، 1373 ،‌ ج 2 ، ص 125 و 126 ، با استفاده از م 2601، العروة الوثقی ، 1378 ، ص 422 و 423 ، با استفاده از شرط الثالث و الرابع )

آیت ا... بهجت : الف) پاک است.

ب) لباس نمازگزار اگر از اجزای حیوانی که خون جهنده ندارد باشد احتیاط در اجتناب است ، اگر چه بشود آن را تذکیه کرد یعنی به دستور شرع آن را ذبح کرد و یا تذکیه ی آن مشکوک باشد. (استفتائات ، 1386 ، ج1 ، ص 94 ، با استفاده از مسأله 307 ، توضیح المسائل ، 1382 ، ص 139 ، با استفاده از م 694 ، و جامع المسائل ، 1384 ، ج 1 ، ص 301 و 302 )

آیت ا... تبریزی : الف) پاک است.

ب) بنابر احتیاط واجب نمی توان با روغن مار نماز خواند. (توضیح المسائل ، 1378 ، ج 1 ، ص 420 ، با استفاده از م 2596 ، و منهاج الصالحین ، 1426 ه ق ، ج2 ، ص 434 ،‌ با استفاده از م 1670 ، توضیح المسائل ، ص 146 ، با استفاده از م 829 ، و منهاج الصالحین ، ج1 ، ص 143 ، با استفاده از شرط الثالث و الرابع )

آیت ا... خامنه ای : الف) پاک است.

ب) بنابر احتیاط واجب نمی توان با روغن مار نماز خواند. (رساله آموزشی ، 1386 ، ص 38 ،‌ با استفاده از م4 ، همان ( مردار ) ، ص123 ، با استفاده از مورد سوم ، قسمت اول )

آیت ا... خوئی : الف) پاک است.

ب) بنابر احتیاط واجب نمی توان با روغن مار نماز خواند. (توضیح المسائل ، 1422 ه ق ، ص 465 ، با استفاده از م 2596 ، و منهاج الصالحین ، ج 2 ، ص 321 ، با استفاده از م 1670 ، توضیح المسائل ، ص 146 ، با استفاده از م 829 ، و منهاج الصالحین ، ج1 ، ص 137 و 138 ، با استفاده از شرط الثالث و الرابع )

آیت ا.. سیستانی : الف) پاک است.

ب) بنابر احتیاط واجب نمی توان با روغن مار نماز خواند.(توضیح المسائل ، 1423 ه ق ، ص 522 ،‌ با استفاده از 2545 ، و منهاج الصالحین ، 1427 ه ق ، ج3 ، ص285 ، با استفاده از م 869 )

آیت ا.. شبیری زنجانی : الف) پاک است.

ب) بنابر احتیاط واجب نمی توان با روغن مار نماز خواند.( توضیح المسائل ، 1383 ، اول ، دانش، ج2 ، ص252 ، با استفاده از م 2596 ، همان ، ج1 ، ص204 ، یا استفاده از م 829)

آیت ا... صافی گلپایگانی : الف) پاک است.

ب) بنابر احتیاط واجب نمی توان با روغن مار نماز خواند.(توضیح المسائل ، 1377 ، ص 523 ، با استفاده از م 2596 ، و هدایة العباد ، 1420 ه ق ، ج2 ، ص 288 و 289 ، با استفاده از م 22 ، توضیح المسائل ، ص170 ، با استفاده از م 829 ، و هدایة العباد ، ج1 ، ص 113 ، با استفاده از ن 671 )

آیت ا... فاضل لنکرانی : الف) پاک است.

ب) نمی شود با روغن مار نماز خواند. (توضیح المسائل ، 1381 ، ص 467 ، با استفاده از م 2713 ،‌ و الاحکام الواضحه ، 1380 ، ص 412 ، با استفاده از م 1853 ، العروة الوثقی ، 1380 ، ج1 ، ص 399 ، و 400 ، با استفاده از شرط الثالث ، و توضیح المسائل ، ص 141 ، با استفاده از م 827 )

آیت ا... گلپایگانی : الف) پاک است.

ب) بنابر احتیاط واجب نمی توان با روغن مار نماز خواند. (توضیح المسائل ،  1372 ، ج1 ،‌ ص438 ، با استفاده از م 2596 ، و هدایة العباد ، 1417 ه ق ، ج2 ، ص 223 ، با استفاده از م 771 ، توضیح المسائل ، ص 147 ، م 829 ، و هدایة  العباد ، ج1 ، ص 132 ، با استفاده از م 671 )

آیت ا... مکارم شیرازی : الف) پاک است.

ب) بنابر احتیاط واجب نمی توان با روغن مار نماز خواند. (توضیح المسائل ، 1386 ، ص430 ، با استفاده از م 2216 ، همان ، ص147 ، با استفاده از م 750 ، تعلیقات علی العروة الوثقی ، ص 168 و 169 ، الثالث و الرابع )

آیت ا... نوری همدانی : الف) پاک است.

ب) بنابر احتیاط واجب نمی توان با روغن مار نماز خواند.(توضیح المسائل ، 1381 ، ص 511 ، با استفاده از م 2582 ،‌ و منتخب المسائل ، ص 355 ، با استفاده از م 1166 ، توضیح المسائل ، ص 178 ، با استفاده از م 822 ، و منتخب المسائل ، ص 97 ، با استفاده از شرط الثالث )

آیت ا... وحید خراسانی : الف) پاک است.

ب) بنابر احتیاط واجب نمی توان با روغن مار نماز خواند. (توضیح المسائل ، 379 ، ص 698 ،‌با استفاده از م 2651 ،‌ و منهاج الصالحین ،‌ ج3 ، ص 389 ، با استفاده از م 1670 ، توضیح المسائل ، ص 350 ، با استفاده از م 827 ، شرط سوم ، و منهاج الصالحین ، ج2  ، ص 154 ، با استفاده از شرط الثالث و الرابع)

حکم  سجده بر مهر و دانه های تسبیح تربت یا سنگی

·         سوال : آیا سجده بر تسبیح تربت یا سنگی صحیح است؟

امام خمینی (ره) : سجده بر دانه های تسبیح در صورتی که آنچه پیشانی به آن می رسد به مقدار سر انگشت باشد جایز است.

سجده بر سنگ ( آسیاب و تمام اقسام) مرمر جایز است. (تحریر الوسیله ، ج1 ، انتشارات اسلامی ، 1408 ه ق‌، ج 1 ، ص 156 ، م 1 ، توضیح المسائل ، 1364 ، ص 145 ، م 1076)

آیت ا... اراکی : جایز است سجده بر تسبیح پخته نشده زمانی که مجموع آن چه پیشانی بر آن واقع شود به مقدار در هم باشد. (عروة الوثقی ، سرور، 1425 ه ق ، ص520 ، م 1)

آیت ا... بهجت : احتیاط واجب مقدار اقل برای سجده یک سر انگشت باشد کافی است کما اینکه احتیاط این است که به صورت جمع باشد نه منفرق. پس جایز است بر تسبیح سجده کردن ولی این برخلاف احتیاط مذکور است. (وسیلة‌ النجاة ، 1423 ه ق ، ج 1 ، ص 210 ،‌ س 735 )

آیت ا... تبریزی : جایز است سجده بر تسبیح رنگ نشده زمانی که مجموع آن به مقدار مسمی سجده باشد و اجزاء‌ آن از هم دور نباشد سجده بر سنگ صحیح است. (منهاج الصالحین، مکتبة فدک ، 1426 ه ق ، ج 1 ، ص 178 ، الاول، توضیح المسائل ، الهدی ، 1383 ، ص164 ، م 1090 و 1092)

آیت ا... خوئی : سجده بر تسبیح صحیح است در صورتی که مجموع آنچه پیشانی بر آن واقع می شود به مقدار در هم باشد. (تعلیقه بر عروة الوثقی ،‌1412 ه ق، ج 1 ، ص 496 ، م 1609)

آیت ا.. سیستانی : جایز است سجده بر تسبیح زمانی که مجموع آن به مقدار مسمی سجود صدق کند. (منهاج الصالحین ،‌امیران ، 1426 ه ق ، ج 1 ، ص 218 ، فصل السادس)

آیت ا... صافی گلپایگانی : سجده بر تسبیح پخته نشده جایز است در صورتی که مجموع آنچه پیشانی بر او قرار می گیرد به مقدار در هم باشد. ( هدایة العباد، سپهر ، 1416 ه ق، ج 1، ص135 ، م 796)

آیت ا... فاضل لنکرانی : جایز است سجده بر تسبیح در صورتی که مجموع آنچه پیشانی بر او واقع می شود به مقدار در هم باشد و پخته نشده باشد. (احکام الواضحه ، اعتماد ، ص160 ، الاول ، تعلیقه بر عروة الوثقی ، اعتماد ، ج1 ، ص 496 ، م 1609)

آیت ا... گلپایگانی : سجده بر تسبیح پخته نشده جایز است در صورتی که مجموع آنچه پیشانی روی آن قرار می گیرد به مقدار در هم باشد. (هدایة العباد ، قم المشرفه ، 1413 ، ص 158 ، م 796 ، توضیح المسائل ، مهر ، 1372 ، ص186 ، م 1085)

آیت ا... مکارم شیرازی : سجده بر تسبیح اعم از پخته و غیر پخته جایز است.

سجده بر سنگ های سفید و سیاه و حتی عقیق اشکال ندارد. (تعلیقات بر عروة الوثقی ، امیر المؤمنین ، 1413 ه ق، ص 208 ، م 1 ، توضیح المسائل ، امیر المؤمنین، 1381 ، ص 178 ، م 965)

آیت ا... نوری همدانی : معتبر نیست در سجود اتصال اجزاء آن چیزی که به آن سجده می کند پس جایز است سجده بر تسبیح پخته نشده. (منتخب المسائل ، مکتب اعلام الاسلامی ، 1420 ه ق ، ص 115 ، م 300)

آیت ا... وحید خراسانی : سجده بر تسبیح پخته نشده در صورتی که مجموع آن چه که پیشانی بر او واقع می شود مسمی سجده صدق کند جایز است و اجزاء تسبیح دور از هم نباشد. (منهاج الصالحین، نگارش‌، ج2 ، ص 193 ، فصل السادس)

تعداد واجب تسبیحات اربعه در نماز

·         سوال : آیا ذکر تسبیحات اربعه در رکعت سوم و چهارم سه مرتبه واجب است یا یک مرتبه کفایت می کند؟

امام خمینی (ره) : در رکعت سوم و چهارم می تواند سه مرتبه تسبیحات اربعه بخواند و اگر یک مرتبه هم تسبیحات اربعه بگوید ، کافی است. (توضیح المسائل ، انتشارات اسلامی ، 1383 ، دهم ، ص 136 ، م 1005)

آیت ا... اراکی : در رکعت سوم و چهارم می تواند سه مرتبه بگوید و اگر یک مرتبه بگوید کافی است. ( توضیح المسائل ، تبلیغات اسلامی ، 1372 ، ص 183 ، م 997 ، مسائل الواضحه ، الاعلام الاسلامی ، 1372 ، الاولی ، ج 1 ، ص 178 ، م 997 )

آیت ا... بهجت : اگر تسبیحات اربعه را یک مرتبه بگوید بنابر اقوی کافی است ، ولی سه مرتبه گفتن آن فضیلت بیشتر دارد و موافق احتیاط است. (توضیح المسائل ، دفتر معظم له ، 1384 ، پنجاه و دوم ، نگین ، ص 163 ف م 828 )

آیت ا... تبریزی : در رکعت سوم و چهارم فقط می تواند یک مرتبه بگوید و بهتر است که سه مرتبه بگوید. (توضیح المسائل ، 1383 ، باقر العلوم ، هفتم ، الهادی ، ص 155 ، م 1014 )

آیت ا... خامنه ای : یک مرتبه کافی است هر چند احتیاط این است که سه مرتبه گفته شود. (اجوبة الاستفتائات ، بین المللی الهدی ، 1384 ، ص 105 ، م 483)

آیت ا... خوئی : یک مرتبه کفایت می کند و احتیاط مستحب در سه مرتبه گفتن است. (منهاج الصالحین ، دار الزهراء (س) ، العشرون ، ج 1 ، ص 165 ، م 625 )

آیت ا.. سیستانی : یک مرتبه کفایت می کند و احتیاط مستحب در سه مرتبه گفتن است. (منهاج الصالحین ، مدین ، 1426 ه ق ، ج 1 ، ص 211 ، م 625 )

آیت ا.. شبیری زنجانی : می تواند یک مرتبه بگوید و احتیاط مستحب آن است که سه مرتبه بگوید. (توضیح المسائل ، 1384 ، دانش ،‌ دفتر معظم له ، نهم ، ص 240 ، م 1014)

حضور قلب در نماز

·         سوال : آیا نماز واجبی را که با حضور قلب خوانده نشده است ، می تواند اعاده کرد؟

امام خمینی (ره) : در صورت شک ، اعاده مطلوب است مگر اینکه منجر به وسواس شود. (استفتائات ، انتشارات اسلامی ، 1380 ، پنجم ، ج 1 ،‌ ص 185 ، با استفاده از س 212 )

آیت ا... بهجت : بلی. (استفتائات موجود در واحد پاسخ به سوالات)

آیت ا... تبریزی : اگر احتمال بطلان آن را بدهد می تواند احتیاطاً دوباره بخواند یا اگر فرادی خوانده می تواند به جماعت اعاده نماید و در غیر این دو صورت مشروع نیست. (استفتائات موجود در واحد پاسخ به سوالات)

آیت ا... خامنه ای : نمازی که با رعایت اجزاء و شرایط به طور صحیح خوانده شده ، نمی توان اعاده نمود. (استفتائات موجود در واحد پاسخ به سوالات)

آیت ا.. سیستانی : اعاده ندارد. (استفتائات موجود در واحد پاسخ به سوالات)

آیت ا... صافی گلپایگانی : اعاده ندارد. (استفتائات موجود در واحد پاسخ به سوالات)

آیت ا... فاضل لنکرانی : مانعی ندارد البته باید مراقب باشید که به حدّ وسواس نرسد. (استفتائات موجود در واحد پاسخ به سوالات)

آیت ا... گلپایگانی : جواز اعاده مشکل است ، مگر اینکه بار دوم به جماعت بخواند. (مجمع المسائل ، دار القرآن الکریم ، 1369 ، سوم امیر ، ج 1 ، ص 190 ، س 262 )

آیت ا... مکارم شیرازی : جایز نیست ولی می توانید با تعقیبات جبران کنید. (استفتائات موجود در واحد پاسخ به سوالات)

آیت ا... نوری همدانی : خیر ، اعاده جایز نیست. (استفتائات موجود در واحد پاسخ به سوالات)

ترتیب در خواندن نمازهای قضا

1.       سوال : آیا ترتیب در قضای نمازهای یومیه، در موارد ذیل لازم است؟

الف) بین ظهرین و عشائین

ب) بین نمازهای قضا شده یک روز یا چند روز

امام خمینی (ره) : الف) ترتیب لازم است.

ب) ترتیب لازم نیست. چه ترتیب نمازهای قضا شده را بداند چه نداند. (تحریرالوسیله، اسماعیلیان، 1408ه ق، سوم، ج1، ص225، م8، / عروة الوثقی، اسماعیلیان، 1380، ج1، ص577، م16، / توضیح المسائل، انتشارات اسلامی، ص186، م1375)

آیت ا... اراکی : الف) ترتیب لازم است.

ب) اگر ترتیب نمازهای قضا شده را بداند ترتیب لازم است و اگر ترتیب را نداند، در صورتی که خواندن نمازهای قضا شده به ترتیب برای او مشقت زیاد نداشته باشد، ترتیب لازم است.(المسائل الواضحه، المکتب الاعلام الاسلامی، ج1، ص240، م1368/ عروة الوثقی، اسماعیلیان، 1380، ج1، ص577، م16/ زبدة الاحکام، مکتب الاعلام الاسلامی، سوم، ص116، م5، / توضیح المسائل، تبلیغات حوزه علمیه، 1372، ص250، م1368و 1371)

آیت ا... بهجت : الف) ترتیب لازم است.

ب) اگر ترتیب نماز های قضا شده را بداند بنابر اظهار و احوط ترتیب لازم است؛ اما اگر نداند و گمان هم ندارد بنابر اقوا ترتیب لازم نیست.(توضیح المسائل، دفتر معظم له، 1384، ص220، م1119/ وسیلة النجاة، شفق، 1381، ص256، م905، (8)/ استفتائات جدید، دفتر معظم له، 1386، ج2، ص227، س2344)

آیت ا... تبریزی : الف) ترتیب لازم است.

ب) ترتیب لازم نیست. چه ترتیب نمازهای قضا شده را بداند چه نداند.(توضیح المسائل، باقر العلوم، 1383،‌ص211، م1384، / منهاج الصالحین، سرور، ج1، ص205،‌م724،/مسائل المنتخبه، دار الصدیقه الشهیده،‌ ص164، م436، / استفتائات جدید، سرور، 1385، ج2، ص73، س337)

آیت ا... خامنه ای : الف) ترتیب لازم است.

ب) ترتیب لازم نیست.(اجوبة الاستفتائات،‌ امیر العلم، ص106، س530، 532، 531/ و با استفاده از استفتاء کتبی موجود در واحد پاسخ به سوالات)

آیت ا... خوئی : الف) ترتیب لازم است.

ب) ترتیب لازم نیست. چه ترتیب نمازهای قضا شده را بداند چه نداند.(توضیح المسائل، احیاء آثار الامام الخوئی، 1422، ص239، م1384/ المسائل المنتخبه، مدینة العلم، 1412، ص164، م436/ تعلیقه بر عروه الوثقی، اسماعیلیان، 1380، ج1، ص551، م16/ منهاج الصالحین، مدینة العلم، ج1، ص201، م724)

آیت ا.. سیستانی : الف) ترتیب لازم است.

ب) ترتیب لازم نیست. چه ترتیب نمازهای قضا شده را بداند چه نداند. (توضیح المسائل، دفتر معظم له، 1425ه ق، 227، م1361،/ تعلیقه بر عروه الوثقی، ج2، ص223، م16/ مسائل المنتخبه، مکتب آیت الله سیستانی، ص203، م439، / منهاج الصالحین، مدین، 1426، ج1، ص246، م724)

آیت ا.. شبیری زنجانی : الف) ترتیب لازم است.

ب) ترتیب لازم نیست. (توضیح المسائل، دفتر معظم له، 1384، ج1، ص324، م1384)

آیت ا... صافی گلپایگانی : الف) ترتیب لازم است.

ب) اگر ترتیب نمازهای قضا شده را بداند بنابر احتیاط واجب ترتیب لازم است و اگر ترتیب نمازهای قضا شده را نداند، ترتیب لازم نیست.(هدایة العباد، دارالقرآن الکریم، 1416ه ق، ج1،‌ص169، م979،/ توضیح المسائل، حضرت معصومه(س)،‌ 1382، ص276، م1384،/ جامع الاحکام، سپهر، 1418، ج1، ص84، س283)

آیت ا... فاضل لنکرانی : الف) ترتیب لازم است.

ب) اگر ترتیب نمازهای قضا شده را بداند بنابر احتیاط واجب ترتیب لازم است و اگر ترتیب نمازهای قضا شده را نداند، ترتیب لازم نیست.(جامع المسائل، یازدهم، ج1، ص105، س359، / احکام الواضحه، مرکز فقه الائمة الاطهار، 1424هـ ق، ص195، م772، / تعلیقه بر عروة الوثقی، مرکز فقه الائمه الاطهار، ج1، ص554، م16،/ و توضیح المسائل، امیر العلم، ص230، م1393و 1395)

آیت ا... گلپایگانی : الف) ترتیب لازم است.

ب) ترتیب لازم نیست. چه ترتیب نمازهای قضا شده را بداند چه نداند.( توضیح المسائل، دار القرآن الکریم، 1414ه ق،‌ ص240، م1384،/ هدایة العباد، دار القرآن الکریم، 1413ه ق، ج1، ص199، م979/ عروة الوثقی، اسماعیلیان، 1380، ج1، ص577، م16)

آیت ا... مکارم شیرازی : الف) ترتیب لازم است.

ب) ترتیب لازم نیست. (توضیح المسائل، مدرسة الامام علی بن ابیطالب (ع)، 1383، ص226، م1198، / تعلیقه بر عروه الوثقی، مدرسه الامام امیر المؤمنین، ص223و 224، م16)

آیت ا... نوری همدانی : الف) ترتیب لازم است.

ب) ترتیب لازم نیست.(توضیح المسائل، مؤسسه مهدی موعود (عج)، 1384، ص273، م1375/ منتخب المسائل، مهدی موعود (عج)، 1420ه ق، ص171، م436، تعلیقه بر عروة‌ الوثقی، ص149، م16)

آیت ا... وحید خراسانی : الف) ترتیب لازم است.

ب) ترتیب لازم نیست. چه ترتیب نمازهای قضا شده را بداند چه نداند.(توضیح المسائل، مدرسة باقر العلوم، 1425ه ق، ص452، م1383/ منهاج الصالحین، مدرسة الامام باقر العلوم، ج2، ص224، م724)

پوشاندن موهای مصنوعی

  سوال : آیا پوشاندن موهای مصنوعی در نماز واجب است؟

آیت ا... بهجت : خیر گر چه احتیاط خوب است. (استفتائات موجود در واحد پاسخ به سوالات)

آیت ا... تبریزی : پوشاندن موهای مصنوعی برای نماز واجب نیست لکن بر زن واجب است آنرا از نا محرم بپوشاند. (استفتائات موجود در واحد پاسخ به سوالات)

آیت ا... خامنه ای : اگر موی مصنوعی عرفاً موی او محسوب می شود پوشاندن آن در نماز لازم است. (استفتائات موجود در واحد پاسخ به سوالات)

آیت ا.. سیستانی : واجب نیست. (استفتائات موجود در واحد پاسخ به سوالات)

آیت ا... صافی گلپایگانی : پوشاندن موی مصنوعی در نماز لازم نیست ولی بشره باید پوشانده شود. (استفتائات موجود در واحد پاسخ به سوالات)

آیت ا... فاضل لنکرانی : لازم نیست. (توضیح المسائل، چاپ 109 ، 84 ، ص135 ، م 795)

آیت ا... مکارم شیرازی : لازم است. (توضیح المسائل، مدرسة الامام علی بن ابیطالب، 81 ، ص144، م729)

آیت ا... نوری همدانی : اگر پوست بدن پوشانده باشد، پوشاندن آنها در نماز واجب نیست. (استفتائات موجود در واحد پاسخ به سوالات)

پوشاندن کف و روی پا در نماز

·         سوال : آیا بر زنان واجب است که هنگام نماز کفو روی پا را بپوشانند؟

امام خمینی (ره) : در صورتی که نامحرم نباشد پوشاندن پاها تا مچ پا لازم نیست . امّا برای این که یقین کند که مقدار واجب را پوشانده است ، باید قدری پایین تر را هم بپوشاند. (توضیح المسائل، ص109 ، م789 و استفتائات، ج3 ، چاپ اول ، 82 ، ص251 ، با استفاده از س170)

آیت ا... اراکی : در صورتی که نا محرم نباشد در نماز پوشاندن پاها تا مچ لازم نیست.

امّا برای این که یقین کند که مقدار واجب را پوشانده است ، باید قدری پایین تر را هم بپوشاند. (توضیح المسائل ، اول ، 1373 ، ص147 ، م783 ، عروة الوثقی ، اسماعیلیان ، 1425 ه ق ، ششم ، سرور، ج1 ، ص416 ، م5)

آیت ا... بهجت : احتیاط مستحب است.(استفتائات موجود در واحد پاسخ به سوالات)

در صورتی که نامحرم نباشد پوشاندن پاها تا مچ پا لازم نیست . ولی احتیاط در این است که کف پا باز نباشد. امّا برای آن که یقین کند که مقدار واجب را پوشانده است ، باید قدری پایین تر از مچ را هم بپوشاند.(توضیح المسائل، 1384 ، پنجاه و دوم ، ص133 ، م 622)

آیت ا... تبریزی : احتیاط مستحب آن است که کف پاها را هم بپوشاند. ولی پوشاندن روی پاها تا مچ لازم نیست امّا برای آن که یقین کند که مقدار واجب را پوشانده است، باید قدری پایین تر از مچ را هم بپوشاند. (توضیح المسائل،‌ 1383 ، هفتم ، ص126 ، م797)

لازم نیست کف و روی پا را در حال نماز بپوشانند و بنابر احتیاط واجب از نامحرم باید بپوشانند. (استفتائات موجود در واحد پاسخ به سوالات)

آیت ا... خامنه ای : در صورتی که نامحرم نباشد پوشاندن آن لازم نیست. (استفتائات موجود در واحد پاسخ به سوالات)

آیت ا... خوئی : در صورتی که نامحرمی نباشد احتیاط مستحب آن است که کف پاها را بپوشاند ولی پوشاندن پاها تا مچ پا لازم نیست امّا برای آن که مقدار واجب را پوشانده است ، باید قدی پایین تر از مچ را هم بپوشاند. (توضیح المسائل، 1422 ه ق، دهم ، ص141، م797 ، و با استفاده از استفتائات پرسش و پاسخ ، ص298 ، با استفاده از س1002)

آیت ا.. سیستانی : در صورتی که نا محرم نباشد پوشاندن پاها تا مچ لازم نیست. امّا برای آنکه یقین کند که مقدار واجب را پوشانده است،‌ باید قدری پائین تر از مچ را هم بپوشاند. (توضیح المسائل، 1425 ه ق، بیست و سه ، ص165 و 166 ، م77 و ص486 ، با استفاده از م 2394)

برای نماز واجب نیست.(استفتائات موجود در واحد پاسخ به سوالات)

آیت ا.. شبیری زنجانی : در صورتی که نامحرم نباشد احتیاط مستحب آن است که کف پاها را بپوشاند، ولی پوشاندن پاها تا مچ پا لازم نیست. (توضیح المسائل، 1381 ، ششم ، ص197 ، م797 و با استفاده از استفتائات موجود در واحد پاسخ به سوالات)

آیت ا... صافی گلپایگانی : : در صورتی که نا محرم نباشد پوشاندن پاها تا مچ لازم نیست. امّا برای آنکه یقین کند که مقدار واجب را پوشانده است،‌ باید قدری پائین تر از مچ را هم بپوشاند.( توضیح المسائل، 1382، سی ونهم ، ص164 ، م797 ، و ص492، با استفاده از م 2444)

اگر نامحرمی که ناظر است نباشد واجب نیست.(استفتائات موجود در واحد پاسخ به سوالات)

آیت ا... فاضل لنکرانی : : در صورتی که نا محرم نباشد پوشاندن پاها تا مچ لازم نیست. امّا برای آنکه یقین کند که مقدار واجب را پوشانده است،‌ باید قدری پائین تر از مچ را هم بپوشاند.(توضیح المسائل، 1384 ، صد و دهم ، ص135 ، م 793)

خیر، ولی در مقابل نا محرم باید بپوشانند.(استفتائات موجود در واحد پاسخ به سوالات)

آیت ا... گلپایگانی : : در صورتی که نا محرم نباشد پوشاندن پاها تا مچ لازم نیست. امّا برای آنکه یقین کند که مقدار واجب را پوشانده است،‌ باید قدری پائین تر از مچ را هم بپوشاند. (توضیح المسائل، 1382 ، هفتاد و چهارم، ص141 ، م 797 و ص413 ، با استفاده از م 2444)

آیت ا... مکارم شیرازی : پوشاندن پاها تا مچ لازم نیست، امّا برای آنکه یقین کند که مقدار واجب را پوشانده است احتیاط این است که پایین تر از مچ را هم بپوشاند (توضیح المسائل، ص143 ، م727 )

و در صورت وجود نامحرم اگر منشأ فسادی شود پوشاندن آن لازم است. (استفتائات موجود در واحد پاسخ به سوالات)

آیت ا... نوری همدانی : خیر لازم نیست.(استفتائات موجود در واحد پاسخ به سوالات)

در صورتی که نا محرم نباشد پوشاندن پاها تا مچ لازم نیست. امّا برای آنکه یقین کند که مقدار واجب را پوشانده است،‌ باید قدری پائین تر از مچ را هم بپوشاند. (توضیح المسائل، 1384 ، نوزدهم، ص172 ، م790)

آیت ا... وحید خراسانی : در صورتی که نا محرم نباشد احتیاط مستحب آن است که کف پاها را بپوشاند، ولی پوشاندن پاها تا مچ پا لازم نیست؛ امّا برای آنکه اطمینان کند که مقدار واجب را پوشانده است ، باید قدری پایین تر از مچ را هم بپوشاند. (توضیح المسائل، 1383 ، ششم ، ص344 ، م 795  و ص666، با استفاده از م 2499)

پوشاندن چانه در نماز

·         سوال : آیا پوشاندن کامل چانه در نماز واجب است، یا این که فقط پایین آن باید پوشانده شود؟

امام خمینی (ره) : بر زن واجب است گردن و زیر چانه ی خود را بپوشاند و حتی مقداری از زیر چانه را که هنگام بستن روسری (خمار) دیده می شود بنابر احتیاط واجب بپوشاند. (تحریر الوسیله ، ج1 ، ص142 ، م4 ، عروة الوثقی ، ج1 ، ص416 ، م6)

آیت ا... اراکی : بر زن واجب است گردن و زیر چانه ی خود را بپوشاند و حتی مقداری از زیر چانه را که هنگام بستن روسری دیده می شود بنابر احتیاط واجب، بپوشاند. (عروه الوثقی ، ج1 ، ص416 ، م6)

آیت ا... بهجت : آن مقدار که از ظاهر صورت است، لازم نیست پوشانده شود، فقط زیر چانه باید پوشانده شود. (استفتائات موجود در واحد پاسخ به سوالات)

آیت ا... تبریزی : پوشاندن آن مقداری از چانه که داخل گردی صورت است که در وضو شسته می شود در نماز لازم نیست و پوشاندن غیر آن لازم است.(استفتائات موجود در واحد پاسخ به سوالات)

آیت ا... خامنه ای : پوشاندن قسمت پایین چانه واجب است نه خود آن، زیرا چانه جزئی از صورت است. (اجوبة الاستفتائات، بین المللی الهدی، 1384 ، هشتم ، اسوه ، ص96 ، س439)

آیت ا... خوئی : بنابر ظاهر پوشاندن همه ی زیر چانه که معمولاً روسری آن را می پوشاند، واجب است و پوشاندن بیشتر از آن مقداری که معمولاً با روسری (مقنعه) پوشیده می شود، واجب نیست. (تعلیقه بر عروة الوثقی ، احیاء آثار الامام الخوئی، 1421 ه ق،‌ دوم ، ج1 ، ص398 ، فی الستر و ساتر (1258) ، م6)

آیت ا.. سیستانی : بر زن واجب است در حال نماز گردن و زیر چانه ی خود را بپوشاند و نیز بنا بر احتیاط مستحب مقداری از زیر چانه را که هنگام بستن روسری (مقنعه) دیده می شود، بپوشاند. (تعلیقه بر عروة الوثقی ، مکتب آیت ا.. سیستانی، 1425 ه ق، ستاره ،‌ ج2 ، ص42 ، م6 (1258) ، و منهاج الصالحین ،‌ مدین ، 1426 ه ق ،  دهم ،‌ امیران ، ج1 ، ص174، م 518)

آیت ا... صافی گلپایگانی : بر زن واجب است گردن و زیر چانه ی خود را بپوشاند و حتی مقداری از زیر چانه را که هنگام بستن روسری دیده می شود بنابر احتیاط واجب بپوشاند. (هدایة العباد ، دار القرآن الکریم ، 1416 ه ق ، اول سپهر ، ج1 ، ص112 ، م662)

آیت ا... فاضل لنکرانی : بر زن واجب است گردن و زیر چانه ی خود را بپوشاند و حتی مقداری از زیر چانه را که هنگام بستن روسری دیده می شود بنابر احتیاط واجب بپوشاند.(عروة الوثقی ، فقه الائمه الاطهار، 1380 ، اول اعتماد، ج1 ، ص393 ،‌م1258)

آیت ا... گلپایگانی : بر زن واجب است گردن و زیر چانه ی خود را بپوشاند و حتی مقداری از زیر چانه را که هنگام بستن روسری دیده می شود بنابر احتیاط واجب بپوشاند. (عروة الوثقی، (حاشیه مراجع) ، بیروت ، ج1 ، ص551 ، م6)

آیت ا... مکارم شیرازی : آن مقداری که با مقنعه و روسری معمولاً پوشیده می شود باید در نماز پوشیده شود. (تعلیقات بر عروة الوثقی ، ص166 ، شماره 3 ، بحث یغسل فی الوضو)

آیت ا... نوری همدانی : واجب است مقداری از زیر چانه ی خود را که هنگام بستن روسری دیده می شود،‌ بپوشاند و واجب نبودن پوشش بیشتر از آن مقداری که معمولاً با روسری پوشیده می شود، خالی از وقت نیست اگر چه احتیاط پوشاندن آن است. (تعلیقات بر عروة الوثقی ، ص124 ، فصل فی الستر و الساتر، م6)

آیت ا... وحید خراسانی : پوشاندن صورت به مقداری که در وضو شسته می شود لازم نیست اما برای آن که اطمینان کند که مقدار واجب را پوشانده است باید مقداری از اطراف صورت را هم بپوشاند

(بنابر این مقدار وجوب پوشش چانه از مطلب فوق روشن می شود.) (منهاج الصالحین، مدسه الامام باقر العلوم ، سوم نگارش ، ص153 ، م 518 ، توضیح المسائل، مدرسه باقر العلوم، 1379 ، نگارش ، ص344 ، م 795)

بلند شدن بی اختیاز سر از سجده

·         سوال : اگر هنگام  سجده ، سر بی اختیار از روی مهر بلند شود و دوباره به مهر برخورد نماید، آیا یک سجده محسوب می شود؟ یا دو سجده؟

امام خمینی (ره) : اگر پیشانی بی اختیار از جای سجده بلند شود، چنانچه ممکن باشد باید نگذارد دوباره به جای سجده برسد، و این یک سجده حساب می شود چه ذکر سجده را گفته باشد یا نه و اگر نتواند سر را نگه دارد و بی اختیار دوباره به جای سجده برسد ، روی هم یک سجده حساب می شود و اگر ذکر نگفته باشد باید بگوید. (توضیح المسائل ،  1383 ، ص144 ، م 1071 ، تحریر الوسیله ،‌ 1408 ه ق ، ج 1 ، ص 175 ،‌ م 7 )

آیت ا... اراکی : اگر پیشانی بی اختیار از جای سجده بلند شود، چنانچه ممکن باشد باید نگذارد دوباره به جای سجده برسد، و این یک سجده حساب می شود چه ذکر سجده را گفته باشد یا نه و اگر نتواند سر را نگه دارد و بی اختیار دوباره به جای سجده برسد ، روی هم یک سجده حساب می شود و اگر ذکر نگفته باشد باید بگوید. (توضیح المسائل ، 1372 ، ص 192 ، م 1063 ، العروة الوثقی ، 1383 ، ج1 ، ص 524 ، م14 )

آیت ا... بهجت : اگر پیشانی بی اختیار از جای سجده بلند شود، چنانچه در موقع سجده استقرار پیدا کرده بود و حالا می تواند خود را نگه دارد و به سجده بر نگردد، باید نگذارد به جای سجده برسد، و این یک سجده حساب می شود، چه ذکر سجده را گفته باشد یا نه، و اگر نتواند سر را نگه دارد و بی اختیار دوباره به جای سجده برسد، روی هم یک سجده حساب می شود ، و اگر ذکر نگفته باشد باید بگوید. و اگر ( چنانچه موقع سجده ) استقرار پیدا نکرده بود حتی اگر می تواند خود را نگه دارد ، باید به سجده برگردد و روی هم یک سجده حساب می شود و باید ذکر را بگوید، و اگر سجده ی اول است یک سجده دیگر به جا آورد. (توضیح المسائل ، 1384 ، ص 171 ، م 882 ، وسیلة النجاة ،‌ 1423 ه ق ،‌ ص 213 ، م7 (742) )

آیت ا... تبریزی : اگر پیشانی بی اختیار از جای سجده بلند شود، چنانچه ممکن باشد باید نگذارد دوباره به جای سجده برسد، و این یک سجده حساب می شود چه ذکر سجده را گفته باشد یا نه و اگر نتواند سر را نگه دارد و بی اختیار دوباره به جای سجده برسد ، روی هم یک سجده حساب می شود و اگر ذکر نگفته باشد بنابر احتیاط واجب باید بگوید. ( المسائل المنتخبه ، 1382 ، ص 113 ، م 308 ، توضیح المسائل ، 1383 ، ص 163 ، م 1080 )

آیت ا... خامنه ای : اگر پیشانی بی اختیار از جای سجده بلند شود، چنانچه ممکن باشد باید نگذارد دوباره به جای سجده برسد، و این یک سجده حساب می شود چه ذکر سجده را گفته باشد یا نه و اگر نتواند سر را نگه دارد و بی اختیار دوباره به جای سجده برسد ، روی هم یک سجده حساب می شود و اگر ذکر نگفته باشد باید بگوید. (توضیح المسائل ، 1383 ، ص 144 ، م 1071 ، تحریر الوسیله ، 1408 ه ق ،‌ ج 1 ، ص 175 ، م 7 )

آیت ا... خوئی : اگر پیشانی بی اختیار از جای سجده بلند شود، چنانچه ممکن باشد باید نگذارد دوباره به جای سجده برسد، و این یک سجده حساب می شود چه ذکر سجده را گفته باشد یا نه و اگر نتواند سر را نگه دارد و بی اختیار دوباره به جای سجده برسد ، روی هم یک سجده حساب می شود و اگر ذکر نگفته باشد بنبار احتیاط  باید بگوید. (توضیح المسائل ،‌ 1422 ه ق ، ص 183 ، م 1080 ، منهاج الصالحین ، ج1 ، ص 195 ،  م 648)

آیت ا.. سیستانی : اگر پیشانی بی اختیار از جای سجده بلند شود، چنانچه ممکن باشد باید نگذارد دوباره به جای سجده برسد، و این یک سجده حساب می شود چه ذکر سجده را گفته باشد یا نه و اگر نتواند سر را نگه دارد و بی اختیار دوباره به جای سجده برسد ، روی هم یک سجده حساب می شود و اگر ذکر نگفته باشد احتیاط مستحب آن است که آنرا بگوید ولی باید به قصد قربت مطلقه باشد و قصد جزئیت نکند. (توضیح المسائل ، 1422 ه ق ، ص 216 ، م 1058 ، مسائل المنتخبه ، 1425 ه ق ، ص 150 ، م 311 )

آیت ا.. شبیری زنجانی : اگر پس از آن که پیشانی به زمین رسید بدن آرام گرفت ، پیشانی بی اختیار از جای سجده بلند شود ، چنانچه ممکن باشد باید نگذارد دوباره به جای سجده برسد و این یک سجده حساب می شود هر چند ذکر سجده را نگفته باشد و اگر نتواند سر را نگه دارد و بی اختیار به جای سجده برگردد ، روی هم یک سجده حساب می شود ، و اگر ذکر نگفته باشد ، باید بگوید. (توضیح المسائل ، 1383 ، ج 1 ، ص 252 ، م 1080 )

آیت ا... صافی گلپایگانی : در مواردی که سر بدون اختیار از محل سجده بر گردد و دوباره بدون اختیار به محل سجده می رسد، یک سجده محسوب می شود و نماز صحیح است؛ اما اگر می تواند بعد از برگشتن سر از محل سجده ، از فرود دوباره آن به مهر جلوگیری کند ، باید از برگشتن سر به سجده خودداری کند و آن را یک سجده به حساب آورد ( حتی اگر ذکر سجده را نگفته باشد ) و بعد از نشستن، دوباره به سجده برود و آن را سجده ی دوم خود حساب کند. (پاسخ کوتاه به 300 پرسش از احکام ، 1382 ، ص27 ، س 67 )

آیت ا... فاضل لنکرانی : اگر پیشانی بی اختیار از جای سجده بلند شود، چنانچه ممکن باشد باید نگذارد دوباره به جای سجده برسد، و این یک سجده حساب می شود چه ذکر سجده را گفته باشد یا نه و اگر نتواند سر را نگه دارد و بی اختیار دوباره به جای سجده برسد ، روی هم یک سجده حساب می شود و اگر ذکر نگفته باشد باید بگوید. (توضیح المسائل ، 1384 ، ص 179 ، م 1091 ، عروة الوثقی مع تعلیقات ، ،13880 ،‌ج 1 ، ص 499 ،‌ م 14 (1622) )

آیت ا... گلپایگانی : اگر پیشانی از مهر بی اختیار برداشته شد و بی اختیار دوباره به سجده برگشت سجده تکرار نمی شود ، پس اگر برداشتن پیشانی قبل از استقرار ( یعنی قبل از اینکه مسمّای سجده محقق شود) باشد ، باید ذکر را بگوید و اگر بعد از استقرار و قبل از ذکر باشد بنابر احتیاط ذکر را به نیت قربت مطلقه بگوید (یعنی قصد جزئیت نکند) اما اگر قدرت بر نگه داشتن سر داشته باشد که دوباره به سجده نرود اگر قبل از استقرار است که هنوز سجده محقق نشده واجب است سجده را بیاورد و اگر بعد از استقرار باشد ، همان گذاشتن اول یک سجده حساب می شود پس می نشیند و اگر سجده ی اولی بوده ، سجده ی دیگری می آورد. و اگر سجده ی دوم بوده به همان سجده اکتفا می کند (هدایة العباد ، 1413 ه ق ،  ج1 ، ص 160 ، م 809 )

آیت ا... مکارم شیرازی : هر گاه پیشانی بی اختیار از جای سجده بلند شود و برگردد، یک سجده حساب می شود، چه ذکر سجده را گفته باشد یا نه، ولی اگر اختیاراً آن را بردارد اگر قبل از ذکر و از روی عمد باشد نمازش باطل است و الآ اشکال ندارد. (توضیح المسائل ، 1383 ، ص 180 ، م 960 ، العروة الوثقی ، مع تعلیقات ، 1386 ، ج1 ، ص 573 ، م14 )

آیت ا... نوری همدانی : اگر پیشانی بی اختیار از جای سجده بلند شود، چنانچه ممکن باشد باید نگذارد دوباره به جای سجده برسد، و این یک سجده حساب می شود چه ذکر سجده را گفته باشد یا نه و اگر نتواند سر را نگه دارد و بی اختیار دوباره به جای سجده برسد ، روی هم یک سجده حساب می شود و اگر ذکر نگفته باشد باید بگوید. (توضیح المسائل ، 1383 ، ص 180 ، م 1072 )

آیت ا... وحید خراسانی : اگر پیشانی بی اختیار از جای سجده بلند شود، چنانچه ممکن باشد باید نگذارد دوباره به جای سجده برسد، و این یک سجده حساب می شود چه ذکر سجده را گفته باشد یا نه و اگر نتواند سر را نگه دارد و بی اختیار دوباره به جای سجده برسد ، روی هم یک سجده حساب شدن محل اشکال است، اگر چه یک سجده یقیناً آورده شده ، پس اگر ذکر نگفته باشد، بنبار احتیاط واجب به قصد آن چه به او امر دارد – اعم از واجب یا مستحب – ذکر را بگوید. (توضیح المسائل ، 1379 ، ص 392 ، م 1080 ، منهاج الصالحین ، ج2 ،‌ص 195 ، م 648 )

بلند شدن بی اختیاز سر از سجده

·         سوال : اگر هنگام  سجده ، سر بی اختیار از روی مهر بلند شود و دوباره به مهر برخورد نماید، آیا یک سجده محسوب می شود؟ یا دو سجده؟

امام خمینی (ره) : اگر پیشانی بی اختیار از جای سجده بلند شود، چنانچه ممکن باشد باید نگذارد دوباره به جای سجده برسد، و این یک سجده حساب می شود چه ذکر سجده را گفته باشد یا نه و اگر نتواند سر را نگه دارد و بی اختیار دوباره به جای سجده برسد ، روی هم یک سجده حساب می شود و اگر ذکر نگفته باشد باید بگوید. (توضیح المسائل ،  1383 ، ص144 ، م 1071 ، تحریر الوسیله ،‌ 1408 ه ق ، ج 1 ، ص 175 ،‌ م 7 )

آیت ا... اراکی : اگر پیشانی بی اختیار از جای سجده بلند شود، چنانچه ممکن باشد باید نگذارد دوباره به جای سجده برسد، و این یک سجده حساب می شود چه ذکر سجده را گفته باشد یا نه و اگر نتواند سر را نگه دارد و بی اختیار دوباره به جای سجده برسد ، روی هم یک سجده حساب می شود و اگر ذکر نگفته باشد باید بگوید. (توضیح المسائل ، 1372 ، ص 192 ، م 1063 ، العروة الوثقی ، 1383 ، ج1 ، ص 524 ، م14 )

آیت ا... بهجت : اگر پیشانی بی اختیار از جای سجده بلند شود، چنانچه در موقع سجده استقرار پیدا کرده بود و حالا می تواند خود را نگه دارد و به سجده بر نگردد، باید نگذارد به جای سجده برسد، و این یک سجده حساب می شود، چه ذکر سجده را گفته باشد یا نه، و اگر نتواند سر را نگه دارد و بی اختیار دوباره به جای سجده برسد، روی هم یک سجده حساب می شود ، و اگر ذکر نگفته باشد باید بگوید. و اگر ( چنانچه موقع سجده ) استقرار پیدا نکرده بود حتی اگر می تواند خود را نگه دارد ، باید به سجده برگردد و روی هم یک سجده حساب می شود و باید ذکر را بگوید، و اگر سجده ی اول است یک سجده دیگر به جا آورد. (توضیح المسائل ، 1384 ، ص 171 ، م 882 ، وسیلة النجاة ،‌ 1423 ه ق ،‌ ص 213 ، م7 (742) )

آیت ا... تبریزی : اگر پیشانی بی اختیار از جای سجده بلند شود، چنانچه ممکن باشد باید نگذارد دوباره به جای سجده برسد، و این یک سجده حساب می شود چه ذکر سجده را گفته باشد یا نه و اگر نتواند سر را نگه دارد و بی اختیار دوباره به جای سجده برسد ، روی هم یک سجده حساب می شود و اگر ذکر نگفته باشد بنابر احتیاط واجب باید بگوید. ( المسائل المنتخبه ، 1382 ، ص 113 ، م 308 ، توضیح المسائل ، 1383 ، ص 163 ، م 1080 )

آیت ا... خامنه ای : اگر پیشانی بی اختیار از جای سجده بلند شود، چنانچه ممکن باشد باید نگذارد دوباره به جای سجده برسد، و این یک سجده حساب می شود چه ذکر سجده را گفته باشد یا نه و اگر نتواند سر را نگه دارد و بی اختیار دوباره به جای سجده برسد ، روی هم یک سجده حساب می شود و اگر ذکر نگفته باشد باید بگوید. (توضیح المسائل ، 1383 ، ص 144 ، م 1071 ، تحریر الوسیله ، 1408 ه ق ،‌ ج 1 ، ص 175 ، م 7 )

آیت ا... خوئی : اگر پیشانی بی اختیار از جای سجده بلند شود، چنانچه ممکن باشد باید نگذارد دوباره به جای سجده برسد، و این یک سجده حساب می شود چه ذکر سجده را گفته باشد یا نه و اگر نتواند سر را نگه دارد و بی اختیار دوباره به جای سجده برسد ، روی هم یک سجده حساب می شود و اگر ذکر نگفته باشد بنبار احتیاط  باید بگوید. (توضیح المسائل ،‌ 1422 ه ق ، ص 183 ، م 1080 ، منهاج الصالحین ، ج1 ، ص 195 ،  م 648)

آیت ا.. سیستانی : اگر پیشانی بی اختیار از جای سجده بلند شود، چنانچه ممکن باشد باید نگذارد دوباره به جای سجده برسد، و این یک سجده حساب می شود چه ذکر سجده را گفته باشد یا نه و اگر نتواند سر را نگه دارد و بی اختیار دوباره به جای سجده برسد ، روی هم یک سجده حساب می شود و اگر ذکر نگفته باشد احتیاط مستحب آن است که آنرا بگوید ولی باید به قصد قربت مطلقه باشد و قصد جزئیت نکند. (توضیح المسائل ، 1422 ه ق ، ص 216 ، م 1058 ، مسائل المنتخبه ، 1425 ه ق ، ص 150 ، م 311 )

آیت ا.. شبیری زنجانی : اگر پس از آن که پیشانی به زمین رسید بدن آرام گرفت ، پیشانی بی اختیار از جای سجده بلند شود ، چنانچه ممکن باشد باید نگذارد دوباره به جای سجده برسد و این یک سجده حساب می شود هر چند ذکر سجده را نگفته باشد و اگر نتواند سر را نگه دارد و بی اختیار به جای سجده برگردد ، روی هم یک سجده حساب می شود ، و اگر ذکر نگفته باشد ، باید بگوید. (توضیح المسائل ، 1383 ، ج 1 ، ص 252 ، م 1080 )

آیت ا... صافی گلپایگانی : در مواردی که سر بدون اختیار از محل سجده بر گردد و دوباره بدون اختیار به محل سجده می رسد، یک سجده محسوب می شود و نماز صحیح است؛ اما اگر می تواند بعد از برگشتن سر از محل سجده ، از فرود دوباره آن به مهر جلوگیری کند ، باید از برگشتن سر به سجده خودداری کند و آن را یک سجده به حساب آورد ( حتی اگر ذکر سجده را نگفته باشد ) و بعد از نشستن، دوباره به سجده برود و آن را سجده ی دوم خود حساب کند. (پاسخ کوتاه به 300 پرسش از احکام ، 1382 ، ص27 ، س 67 )

آیت ا... فاضل لنکرانی : اگر پیشانی بی اختیار از جای سجده بلند شود، چنانچه ممکن باشد باید نگذارد دوباره به جای سجده برسد، و این یک سجده حساب می شود چه ذکر سجده را گفته باشد یا نه و اگر نتواند سر را نگه دارد و بی اختیار دوباره به جای سجده برسد ، روی هم یک سجده حساب می شود و اگر ذکر نگفته باشد باید بگوید. (توضیح المسائل ، 1384 ، ص 179 ، م 1091 ، عروة الوثقی مع تعلیقات ، ،13880 ،‌ج 1 ، ص 499 ،‌ م 14 (1622) )

آیت ا... گلپایگانی : اگر پیشانی از مهر بی اختیار برداشته شد و بی اختیار دوباره به سجده برگشت سجده تکرار نمی شود ، پس اگر برداشتن پیشانی قبل از استقرار ( یعنی قبل از اینکه مسمّای سجده محقق شود) باشد ، باید ذکر را بگوید و اگر بعد از استقرار و قبل از ذکر باشد بنابر احتیاط ذکر را به نیت قربت مطلقه بگوید (یعنی قصد جزئیت نکند) اما اگر قدرت بر نگه داشتن سر داشته باشد که دوباره به سجده نرود اگر قبل از استقرار است که هنوز سجده محقق نشده واجب است سجده را بیاورد و اگر بعد از استقرار باشد ، همان گذاشتن اول یک سجده حساب می شود پس می نشیند و اگر سجده ی اولی بوده ، سجده ی دیگری می آورد. و اگر سجده ی دوم بوده به همان سجده اکتفا می کند (هدایة العباد ، 1413 ه ق ،  ج1 ، ص 160 ، م 809 )

آیت ا... مکارم شیرازی : هر گاه پیشانی بی اختیار از جای سجده بلند شود و برگردد، یک سجده حساب می شود، چه ذکر سجده را گفته باشد یا نه، ولی اگر اختیاراً آن را بردارد اگر قبل از ذکر و از روی عمد باشد نمازش باطل است و الآ اشکال ندارد. (توضیح المسائل ، 1383 ، ص 180 ، م 960 ، العروة الوثقی ، مع تعلیقات ، 1386 ، ج1 ، ص 573 ، م14 )

آیت ا... نوری همدانی : اگر پیشانی بی اختیار از جای سجده بلند شود، چنانچه ممکن باشد باید نگذارد دوباره به جای سجده برسد، و این یک سجده حساب می شود چه ذکر سجده را گفته باشد یا نه و اگر نتواند سر را نگه دارد و بی اختیار دوباره به جای سجده برسد ، روی هم یک سجده حساب می شود و اگر ذکر نگفته باشد باید بگوید. (توضیح المسائل ، 1383 ، ص 180 ، م 1072 )

آیت ا... وحید خراسانی : اگر پیشانی بی اختیار از جای سجده بلند شود، چنانچه ممکن باشد باید نگذارد دوباره به جای سجده برسد، و این یک سجده حساب می شود چه ذکر سجده را گفته باشد یا نه و اگر نتواند سر را نگه دارد و بی اختیار دوباره به جای سجده برسد ، روی هم یک سجده حساب شدن محل اشکال است، اگر چه یک سجده یقیناً آورده شده ، پس اگر ذکر نگفته باشد، بنبار احتیاط واجب به قصد آن چه به او امر دارد – اعم از واجب یا مستحب – ذکر را بگوید. (توضیح المسائل ، 1379 ، ص 392 ، م 1080 ، منهاج الصالحین ، ج2 ،‌ص 195 ، م 648 )