کارهای واجب که نماز از آنها تشکیل شده یازده چیز است: 1 . نیت. 2 . تکبیره الاحرام. یعنی گفتن الله اکبر در اول نماز؛ 3 . قیام یعنی ایستادن؛. 4 . قراءت. 5 . رکوع.
6 . سجده. 7 . ذکر رکوع و سجود. 8 . تشهد. 9 . سلام. 10 . ترتیب. 11 . موالات . یعنی پی در پی بودن اجزاء نماز.
توجه
• بعضی از واجبات نماز « رکن » است یعنی اگر در نماز به جا آورده نشود یا بیش از مقدار واجب آورده شود،
حتی اگر از روی سهو و فراموشی هم باشد، نماز باطل می شود، ( ولی واجبات غیر رکنی اگر عمداً کم و زیاد
شود نماز باطل می شود، اما اگر سهواً باشد نماز صحیح است، مانند قراءت).
ارکان نماز:1 . نیت. 2 . تکبیره الاحرام. 3 . قیام ( در هنگام تکبیره الاحرام و هنگام رفتن به رکوع متصل به رکوع، یعنی ایستادن پیش از رکوع.). 4 . رکوع. 5 . دو سجده.
نیت
1 . معنای نیت و حکم آن: نیت در نماز واجب است و منظور از آن، قصد انجام نماز معین برای اطاعت از
دستور خداوند است.
توجه
در بحث نیت مباحثی مطرح است :
نیت چیست؟ آن چه در نیت معتبر است – برای فهماندن چیزی به دیگری در حال نماز چه باید کرد ؟ عدول در نیت ( تغییر نیت )
نیت چیست ؟
نیت که در نماز واجب است همان قصد انجام نماز برای خداست و لازم نیست در دل خود یا به زبان مثلاً
بگوید: چهار رکعت نماز ظهر می خوانم قربه الی اللّه.
همین اندازه که اگر سؤال کنند چه می کنی بتواند جواب دهد که برای خدا نماز می خوانم، کافی است
وحید: مسأله- انسان باید نماز را به قصد قربت -چنانچه در وضو گذشت- و با اخلاص بجا آورد و لازم نیست نیّت را از قلب خود بگذراند یا بر زبان جاری کند ، مثل آنکه بگوید : (چهاررکعت نماز ظهر می خوانم برای انجام فرمان خداوند ) بلکه در نماز احتیاط جایز نیست به زبان بگوید.
آن چه در نیت معتبر است
الف: مشخص نمودند نمازی که بنا دارید بخوانید
لازم است نمازگزار بداند که چه نمازی می خواند، بنابراین اگر مثلاً نیت چهار رکعت نماز بکند، اما معین
نکند که نماز ظهر یا عصر است، نماز او باطل است.
نیز کسی که مثلاً قضای نماز ظهر بر او واجب است اگر در وقت نماز ظهر بخواهد آن نماز قضا یا نماز ظهر را بخواند، باید نمازی را که می خواند ، در نیّت معین کند
ب: اخلاص
انسان باید نماز را به قصد اطاعت از فرمان خداوند عالم به جا آورد، بنابراین اگر برای ریا یعنی تظاهر به
دینداری و امثال آن نماز بخواند نماز باطل است، و به طور کلی اگر همه ی نماز یا بخشی از آن را به خاطر
غیر خدا به جا آورد نماز او باطل است گناه کبیره نیز انجام داده است
ج : استمرار نیت : انسان باید از اول تا اخر نماز به نیت خود باقی باشد پس اگر در بین نماز به طوری غافل شود که ازش بپرسند چه می کنی؛ نداند چه بگوید نمازش باطل است
برای فهماندن چیزی به دیگری در حال نماز چه باید کرد ؟
اگر کلمه ای را به قصد ذکر بگوید مثلاً به قصد ذکربگوید: «الله اکبر» و در موقع گفتن آن، صدا را بلند کند که چیزی را به دیگری بفهماند اشکّال ندارد ولی چنانچه به قصد این که چیزی به کسی بفهماند بگوید، اگر چه قصد ذکر هم داشته باشد، نماز باطل می شود.
ذکر خدا، قرائت قرآن و دعا، در هر جای نماز جایز است، اگر جمله ای را مانند الله اکبر به قصد ذکر خدا بگوید، اما در موقع گفتن، صدا را بلند کند که چیزی را به دیگری بفهماند اشکّال ندارد،
آیا می توان در حال نماز خواندن، نیّت نماز را تغییر داد؟در چه مواردی چگونه؟
عدول در نیّت نماز به اقسام :جایز، مستحب، واجب و ممنوع تقسیم شده است که در زیر موارد آنها را بیان می داریم:
الف ـ موارد عدول جایز
1.تغییر نیت و عدول از نماز ادا به قضا به شرطی که الف :وقت نمازادا وسعت داشته باشد ب :عدول هم ممکن باشد. مثلاً اگر مشغول نماز ظهر است در صورتی می تواند نیّت را به قضای نماز صبح برگرداند که داخل رکعت سوم نشده باشد.
نکته : از نماز ادا به نماز قضای واجب، در صورتی که بر اثر آن وقت فضیلت ادا فوت نشود. در این صورت مستحبه
2. عدول از امام جماعت به امام جماعتی دیگر در وسط نماز در صورتی که برای امام جماعت اول مشکلی پیش آید.
3. عدول از نماز شکسته به تمام و به عکس در مواردی که مخیّر است تمام یا شکسته بخواند.
اماکن تخییر، جاهایی است که مسافر می‌تواند نمازهای چهار رکعتی را به صورت تمام یا شکسته بخواند و آنها عبارتند از: 1- مسجد الحرام، 2- مسجد النبی(ص)، 3 - مسجد جامع کوفه، 4 - حرم امام حسین (ع)
4- عدول از نماز جماعت بر فرادی. نظر ایت الله خامنه ای: اشکال ندارد ولی اگر پیش از تمام شدن حمد و سوره نیّت فرادا نماید، باید مقداری را که امام نخوانده، بخواند.
بقیه مراجع اشکال می دانند.
از نماز واجب به مستحب برای درک ثواب نماز جماعت. عدول از نماز واجب به نافله، زمانی که در حال خواندن نماز واجب، جماعتی منعقد شود و بیم آن برود که اگر نماز را تمام کند به جماعت نرسد، البته در صورتی که از محل عدول نگذشته باشد یعنی به رکوع رکعت سوم داخل نشده باشد
ب ـ موارد عدول مستحب
1.در عدول از نماز ادا به قضا اگر وقت ادا وسعت داشته باشد.
2- از نماز واجب به نافله در ظهر روز جمعه برای کسی که قراءت سوره ی جمعه را فراموش کرده و به جای آن سور هی دیگری را خوانده و به نصف رسیده و یا از آن گذشته است. مستحب است این شخص، از نماز واجب به نافله عدول کند تا بتو. اند نماز فریضه را با سور هی جمعه به جا آورد.
آیا در هنگام نماز خواندن می توان وسط سوره ، سوره را تغییر داد ؟
پاسخ – یک وقت انسان بقیه سوره را بلد نیست می تواند آنرا تغییر بدهد .
یک وقت انسان سوره را بلد است و می خواهد وسطش سوره ی دیگری را بخواند ،
فرموده اند که اگر سوره به نصف نرسیده است می توان اینکار را کرد
ولی دو تا سوره است که اگر به نصف هم نرسد نمی توان آنرا تغییر داد ، یکی سوره توحید و یکی سوره کافرون است
2. از نماز واجب به مستحب برای درک ثواب نماز جماعت. عدول از نماز واجب به نافله، زمانی که در حال خواندن نماز واجب، جماعتی منعقد شود و بیم آن برود که اگر نماز را تمام کند به جماعت نرسد، البته در صورتی که از محل عدول نگذشته باشد یعنی به رکوع رکعت سوم داخل نشده باشد.
ج ـ موارد عدول واجب
1.در نمازهایی که ترتیب در آنها شرط است مانند نماز ظهر و عصر و مغرب و عشاء در صورتی که متوجه شود اولی را نخوانده و یا شک برایش پیدا شود - که عدول از دومی به اولی واجب است. البته به شرطی که وقت به مقدار کافی برای نماز دوم باقی باشد.(1)
من شروع کردم به نماز عصر وسط نماز یادم افتاد نماز ظهر نخوندم اینجا میگیم اینهای که خوندم برای ظهر از حالا به بعدش نیتم ظهر- بعدش نماز عصرو می خونیم بشرط اینکه وقت عدول نگذشته باشه در نماز ظهر و عصر وقت عدول نمی گذردولی در نماز مغرب و عشا میگذره اگر قبل از رکوع رکعت چهار یادش افتاد مغرب را نخونده تو نماز عشا ،اینجا عیب نداره بر میگرونه به مغرب و سه رکعتی تمام میکنه
ولی اگه رفت تو رکوع رکعت چهار بعد یادش افتاد-اونجا نماز عشا تمام کنه ترتیب ساقطه و بعد از نماز عشا مغرب بخونه اگر چه احتیاط مستحب است بعد از مغرب عشا را هم بخونه
اگر پیش از خواندن نماز مغرب، سهواً مشغول نماز عشا شود و در بین نماز بفهمد که اشتباه کرده، چنانچه به رکوع رکعت چهارم نرفته است ، باید نیّت را به نماز مغرب برگرداند و نماز را تمام کند و بعد نماز عشا را بخواند و اگر به رکوع رکعت چهارم رفته باید نماز را تمام کند، بعد نماز مغرب را بخواند.
اما اگر تمام آن چه را خوانده، در وقت مخصوص نماز مغرب خوانده باشد و پیش از رکوع رکعت چهارم یادش بیاید، باید نیّت را به نماز مغرب برگرداند و نماز را تمام کند و بعد از آن عشا را بخواند ، ولى احتیاط مستحبّ آن است که بعد از نماز عشا دوباره مغرب و عشا را بخواند و این احتیاط خیلى خوب است.
اگه بعد از نماز متوجه شد نماز مغرب را نخونده تریب ساقط است و نماز مغرب را می خونه
الا نمازهای که هر دو یکسان باشن مثلا نماز عصر را خوندیم یادمون افتاد نماز ظهر نخونید که اختلافه بعضی ها می گن این نماز عصر جای ظهر را پر کرده
اکثریت حضرت امام و ... اون نماز عصر بوده پاشو ظهر را بخونه
میشه هم به نیت مافی الذمه بخونید خدا هر نماز به گرنمون هست
2. اگر مسافر به نیّت این که نماز شکسته بخواند، مشغول نماز شود و در بین نماز تصمیم بگیرد که ده روز یا بیشتر بماند، باید نماز را چهار رکعتی تمام کند.
3. مسافری که قصد دارد ده روز در جایی بماند، اگر در بین نماز چهاررکعتی از قصد خود برگردد، چنانچه مشغول رکعت سوم نشده، باید نماز را دورکعتی تمام نماید و بقیة نمازهای خود را شکسته بخواند و اگر مشغول رکعت سوم شده، نمازش باطل است.(3)
در موارد عدول ممنوع
1. تغییر نیت بعد از تمام شدن نماز.
2. تغییر نیت از نماز قضا به نماز ادا. عدول از نماز قضا به ادا جایز نیست یعنی اگر یک نفر داره نماز قضا می خونه بعد متوجه شد نماز به گردنش نبوده یا به گردنش بوده ولی نماز واجبش داره قضا میشه یعنی وقت نماز ضیق شده – نمی تونه این مقدار که خونده جای ادش حساب بکنه بعدا بقیشو بخونه – بلکه باید نمازو رها کنه و شروع کنه نماز اداشو بخونه تا قضا نشه
3. در نمازهایی که ترتیب لازم است مانند ظهر و عصر، مغرب و عشاء که عدول از اولی به دومی جایز نیست.
من نماز ظهرمو شروع کردم وسط نماز یادم افتاد که ظهرمو خوندم باید عصر می خودیم این دیگه به درد نمیخوره باید رها کنید و نماز عصر بخونید
اگر به نیّت نماز ظهر مشغول نماز شود و در بین نماز یادش بیاید که نماز ظهر را خوانده است، نمىتواند نیّت را به نماز عصر برگرداند (1) بلکه باید نماز را بشکند (2) و نماز عصر را بخواند و همین طور است در نماز مغرب و عشا (3). (1) (مکارم:) و نماز او باطل است، هم چنین در مورد نماز مغرب و عشا، اما اگر نیّت نماز عصر کند و بعد متوجه شود که نماز ظهر را نخوانده هر جاى نماز باشد مىتواند نیّت خود را به ظهر برگرداند، هم چنین اگر شروع به نماز عشا کرده و متوجّه شود نماز مغرب را نخوانده اگر قبل از رکوع رکعت چهارم متوجه شود نیّت را برمىگرداند، ولى اگر بعد از رکوع رکعت چهارم متوجّه شود نماز را به نیّت عشا تمام مىکند، بعداً نماز مغرب را مىخواند و احتیاطاً نماز عشا را نیز اعاده کند.
4. عدول از نماز نافله به واجب.
5. عدول از نماز نافله مگر در نافله های شب و ظهر و عصر که اگر به نیّت دو رکعت سوم خوانده و بعد متوجه شد که دو رکعت دوم بوده کافی است و این از باب عدول نیست.
6. عدول از نماز فرادی به جماعت بنابراحتیاط واجب.
7. عدول از نماز قبلی به بعدی در نمازهای قضا.
8. اگر انسان نمازی را که خوانده احتیاطاً دوباره بخواند و در بین نمازش یادش بیاید، نمازی را که باید پیش از آن بخواند، نخوانده است نمی تواند نیّت را به آن نماز برگرداند.
نکته : اگر کسی یه رکعت از نماز را درک کنه و وقت داشته نمازشو باید ادا بخونه
وقوع یک رکعت نماز در داخل وقت براى این که نماز، اداء محسوب شود، کافى است و در صورت شک در این که وقت لا اقل به مقدار یک رکعت باقى است یا خیر، نماز را به قصد ما فی الذمّه بخوانید.
