دیر رسیدن به جماعت
اگر به امام، در حالی که حمد و سوره را می خواند، یا در رکوع است، اقتدا کند و به رکوع امام برسد، نماز جماعتش صحیح است و یک رکعت محسوب می شود
رسیدن به رکوع به این معنا است که وقتی به اندازه ی رکوع خم می شود، امام هنوز از حالت رکوع خارج نشده باشد، اگرچه ذکر رکوع را گفته باشد
اگر تکبیر گفت و قبل از اینکه به رکوع برود، امام سر از رکوع بردارد، نباید نماز را بشکند و دو راه دارد :
1. بسم الله را بگوید و نمازش را تا آخربه صورت فرادا بخواند
2. صبر کند تا در رکعت بعد به امام ملحق شود، یعنی وقتی امام بلند شد خودش را مثل کسی حساب کند که تازه اقتدا کرده و نیازی به تکبیر مجدّد نیست
اگر به خیال اینکه به رکوع امام می رسد، به رکوع رفت، ولی قبل از رسیدن به رکوع، امام سر برداشته بود، یا شک کرد که آیا به رکوع امام رسیده یا نه، نماز را به صورت فرادا به پایان برساند و احتیاطا دوباره آن را بخواند
اگر در رکعت دوم اقتدا کند، مستحب است قنوت و تشهد را با امام بخواند، ولی موقع خواندن تشهد به صورت نیم خیز نشسته و بعد از تشهد با امام برخیزد و حمد و سوره رکعت دوم را به طور آهسته بخواند،( حتی اگر نماز مغرب وعشاء باشد)، و اگر فرصت نبود به حمد تنها اکتفا می کند و خود را به رکوع امام می رساند و بعد از سجده که امام ( در نماز چهار رکعتی ) برای رکعت چهارم برمی خیزد، نشسته و تشهد را سریع خوانده و برخیزد، و اگر وقت ندارد، یک بار تسبیحات را خوانده و خود را به رکوع امام می رساند و بعد از دو سجده که امام برای تشهد آخر می نشیند، او برخاسته و یک رکعت آخر را به تنهایی می خواند
اگر امام در رکعت سوم یا چهارم مشغول تسبیحات باشد، راه آسان تر آن است که صبر نماید تا امام به رکوع برود و در رکوع به او اقتدا کند
پیوستن به نماز جماعت (اقتدا کردن )
در هر رکعت، تنها در بین قرائت و در رکوع مىتوان به «امام» اقتدا کرد، پس اگر به رکوع امام جماعت نرسد، باید در رکعت بعد اقتدا کند، و اگر بعد از اقتدا به رکوع امام جماعت هم برسد، نماز جماعت صحیح است و یک رکعت به حساب مىآید.
ج: حالت هاى مختلف براى پیوستن ( یعنی اقتداء) به نماز جماعت.
اگر در رکعت اول امام اقتداء کند.
1. در بین قرائت: مأموم حمد و سوره را نمىخواند و بقیّه اعمال را با امام جماعت بجا مىآورد.
2. در رکوع: رکوع و بقیّه اعمال را با امام جماعت بجا مىآورد.
اگر در رکعت دوم امام اقتدا کند.
1. در بین قرائت: مأموم حمد و سوره را نمىخواند و با امام، قنوت و رکوع و سجده را بجا مىآورد و آنگاه که امام جماعت تشهّد مىخواند، بنا بر احتیاط واجب باید به صورت نیمخیز، بنشیند و اگر نماز دو رکعتى است بعد از سلام امام یک رکعت دیگر به تنهایى بخواند و نماز را تمام کند و اگر سه یا چهار رکعتى است، در رکعت دوم که امام جماعت در رکعت سوم مىباشد، حمد و سوره را خودش آهسته بخواند و آنگاه که امام جماعت رکعت سوم را تمام کرد، و براى رکعت چهارم برمىخیزد، مأموم باید پس از دو سجده، تشهّد بخواند، و براى خواندن رکعت سوم برخیزد و در رکعت آخر نماز که امام جماعت با تشهّد و سلام، نماز را به پایان مىبرد او نیمخیز مىنشیند، سپس یک رکعت دیگر را خودش مىخواند.
2. در رکوع: رکوع را با امام جماعت بجا مىآورد و بقیّه نماز را همانگونه که گفته شد، انجام مىدهد.
اگر در رکعت سوم امام اقتداء کند.
1. در بین قرائت: زمانى که مى‌داند اگر اقتدا کند، براى خواندنِ حمد و سوره و یا حمد تنها وقت دارد، مى‌تواند اقتدا کند و باید حمد و سوره و اگر امام به رکوع رفت فقط حمد را بخواند، ولى اگر مى‌داند فرصت ندارد، باید صبر کند تا امام جماعت به رکوع رود، سپس به او اقتدا کند.
2. در رکوع: چنانچه در رکوع اقتدا کند، رکوع را با امام بجا مىآورد و حمد و سوره براى آن رکعت لازم نیست و بقیه نماز را همانگونه که قبلًا بیان شد بجا مىآورد.
اگر در رکعت چهارم اقتداء کند.
1. در بین قرائت: حکم اقتدا در رکعت سوم را دارد، و آنگاه که امام جماعت در رکعت آخر نماز براى تشهّد و سلام مىنشیند، مأموم بطور نیمخیز بنشیند تا تشهّد و سلام امام جماعت تمام شود و سپس برخیزد و بقیّه نماز را خودش بخواند.
2. در رکوع: رکوع و سجدهها را با امام بجا مىآورد، (اکنون رکعت چهارم امام و رکعت اوّل مأموم است) و بقیّه نماز را همانگونه که در مسئله قبل گذشت، انجام مىدهد.
احکام نماز جماعت
اگر امام جماعت یکى از نمازهاى یومیّه را مىخواند، هر کدام از نمازهاى یومیّه را مىتوان به او اقتدا کرد، بنا بر این اگر امام، نماز عصر را مىخواند، مأموم مى‌تواند، نماز ظهر را به او اقتدا کند، و اگر مأموم پس از آنکه نماز ظهر را خواند، جماعت برپا شود مى‌تواند، نماز عصر را به ظهر امام اقتدا کند.
مأموم مى‌تواند نماز قضاى خود را به نماز اداى امام، اقتدا کند، هرچند قضاى دیگر نمازهاى یومیّه باشد، مثلًا امام جماعت نماز ظهر را مىخواند و او قضاى نماز صبح را.
مأموم نباید تکبیرةالإحرام را پیش از امام بگوید.
مأموم، باید غیر از حمد و سوره همه چیز نماز را خودش بخواند، ولى اگر رکعت اوّل یا دوم او، همراه رکعت سوم یا چهارم امام باشد، باید حمد و سوره را نیز خودش بخواند. (1)
به صورت مختصر و کلی احکام و شرایط نماز جماعت ذکر شد و اگر در هر مورد سئوالی خاصی دارید، در نامه های بعدی ارسال کنید تا جواب بدهیم.
پی نوشت
1. آیت الله مکارم شیرازی، احکام جوانان، ص 99 - 102 .
