مفهوم نفاس و مسایل آن نفاس چیست؟

نفاس در لغت به زایمانِ زن گفته مى شود و زنى که زایمان کرده «نُفَسأ» نامیده مى شود(213). و اما در اصطلاحِ فقه، نفاس به خونى گفته مى شود که همراه با خروجِ اوّلین جز بچه از شکم مادر خارج مى شودبه شرطى که قبل از ده روز، یا در پایان ده روز قطع گردد (و بعضى از فقها اضافه کرده اند که باید صدق زایمان و خون ولادت بنماید؛ بنابراین اگر چیزى سقط شود و شک کند که صدق زایمان مى کند یانه و یا این که پس از زایمان با فاصله زیاد خونى خارج شود که صدق خون ولادت نکند حکم به نفاس کردن مشکل است.)(1)
مسأله: خونى که زن پیش از بیرون آمدنِ اوّلین جز بچه مى بیند نفاس نیست.(2)
مسأله: تمامى فقها فرموده اند: ابتداى ده روز را باید بعد از تمام شدنِ ولادت محاسبه نمود، گرچه ولادت طول بکشد نه از زمانِ شروعِ ولادت، و اما احکام نفاس، از همان زمانِ شروعِ ولادت (اگر همراه با خون دیدن باشد) آغاز مى گردد ولى حضرت آیه الله سیستانى فرموده اند: ابتداى ده روز باید از زمان خون دیدن پس از ولادت محاسبه شود؛ زیرا ممکن است خون دیدن با فاصله از ولادت شروع شود.(3)
مسأله: در نفاس آیا لازم است خلقت بچه تمام باشد؟ بعضى از فقها مانند حضرت آیه الله مکارم فرموده اند: بنابر احتیاطِ واجب باید خلقتش تمام باشد؛ بنابراین اگر خونِ بسته اى از رحم خارج شود و بداند که اگر در رحم مى ماند انسان مى شد باید میان اعمالِ زنى که از خون پاک است و کارهایى که حائض ترک مى کند جمع نماید و بعضى از فقها مانند حضرت آیه الله خوئى(ره) و حضرت آیه الله سیستانى فرموده اند: بلکه اگر ناتمام نیز باشد در صورتى که زاییدن صدق کند خونى که تا ده روز ببیند خون نفاس است و بقیه فقها فرموده اند: لازم نیست خلقت بچه تمام باشد بلکه اگر خونِ بسته اى هم از رحم خارج شود و خودِ زن بداند یا چهار نفر قابله بگویند که اگر در رحم مى ماند انسان مى شد. خونى که تا ده روز ببیند خون نفاس است.(4)
مسأله: هرگاه شک کند که چیزى سقط شده یا نه، یا چیزى که سقط شده اگر مى ماند انسان مى شد یا نه، لازم نیست وارسى کند، و خونى که از او خارج مى شود شرعاً خون نفاس نیست.(5)
مسأله: ممکن است خونِ نفاس یک آن بیشتر نیاید ولى بیشتر از ده روز نمى شود.(6)

چند نکته

.1 ملازمه اى میانِ عددِ روزهاى نفاس و مترتّب شدنِ احکام نفاس نیست؛ زیرا عدد را باید پس از تمام شدنِ ولادت حساب کرد ولى احکام نفاس، از زمان شروعِ ولادت مترتّب است البته گاهى هم یکى مى شوند.
.2 اگر زن روز دهم ولادت را خون ببیند فقط همان یک روز نفاس است و قبلش حکم طاهر را دارد.
.3 اگر زن روز سوم ولادت را خون ببیند و سپس پاک شود و دوباره روز دهم خون ببیند دو روز سوم و دهم به فتواى همه نفاس است. و اما در مورد روزهاى پاکِ وسط (از سوم تا دهم) بعضى از فقها مانند حضرت آیه الله مکارم و حضرت آیه الله فاضل فرموده اند: آن روزها حکم طاهر را دارد و بعضى از فقها مانند حضرت امام(ره) و حضرت آیه الله خوئى(ره) و حضرت آیه الله اراکى(ره) فرموده اند: حکم نفاس را دارد و بعضى از فقها مانند حضرت آیه الله گلپایگانى(ره) و حضرت آیه الله سیستانى فرموده اند: در آن روزهاى پاکِ وسط باید بین اعمال نُفَسأ و اعمال شخص طاهر جمع نماید.
.4 اگر زن فقط روز پنجم را خون ببیند فقط همان روز نفاس است و قبل و بعدش نفاس نیست و اما اگر روز اول ولادت و پنجم و دهم خون ببیند آن روزها قطعاً نفاس است و نسبت به پاکى هاى وسط در صورت قبل (3) حکمش بیان گردید.(7)
. 5 سؤال: از زنى بچه اى سقط شد و تا یک ماه از آلودگى پاک نشد، سپس او را «کورتاژ» کردند و بقیّه اى مثلاً انگشتى را از بقایاى بچّه در آوردند چون بچه در حقیقت الان بتمامه منفصل شده، آیا آلودگى این مدّت به ضمیمه ایّام نفاس تماماً نفاس است یا خیر و تکلیف نماز و روزه هاى او چیست؟
جواب: در فرض سؤال تمام محکوم به نفاس است.(8)
.6 نسبت به زنانى که براى سقط جنین عمل جراحى مى شوند، بعضى از فقها مانند حضرت آیه الله فاضل فرموده اند: اگر خونى که مى بینند مربوط به ولادت و سقط جنین باشد، احکام نفاس جارى است.(9)
1 - العروه الوثقى، ج 1، فى النفاس؛ توضیح المسائل مراجع، مسأله 508 و زیر مسأله 512.
2 - توضیح المسائل مراجع، مسأله 509.
3 - العروه الوثقى، ج 1، فى احکام النفاس، مسأله 1.
4 - توضیح المسائل مراجع، مسأله 510.
5 - همان، مسأله 512.
6 - همان، مسأله 511.
7 - مهذّب الاحکام، ج 3، ص 319؛ تحریر الوسیله، ج 1، فى النفاس، مسأله 1؛ العروه الوثقى، ج 1، فى احکام النفاس، مسأله 2.
8 - استفتاآت امام، ج 1، غسل حیض، سؤال 186؛ اجوبه الاستفتأات، ج 1، ص 68، سؤال 235.
9 - مهذّب الاحکام، ج 3، ص 305؛ جامع المسائل، حضرت آیه الله فاضل، ج 1، ص 62، سؤال 178.