سوال: در مورد اذان گفتن بین دو نماز  آیا: 1- اگر بین دو نماز جمع کنیم و فاصله ای نیندازیم آیا اذان گفتن حرام است؟ 
2- اگر بخواهیم بین دو نماز اذان بگوییم چقدر باید فاصله بیفتد؟

پاسخ:
آیت الله خامنه ای:‌ 
ج1) بنابر احتیاط واجب در هر موردى که نمازها جمع خوانده مى‏ شوند باید اذان ترک شود.
ج2) اگر به اندازه ای فاصله شود که عرفا بگویند نماز را به صورت جمع نخوانده اید اذان ساقط نیست و با خواندن نافله نماز عصر بین ظهر و عصر و نافله مغرب بین نماز مغرب و عشا، جدا شدنى که موجب ساقط نشدن اذان است تحقق پیدا مى‏ کند.

آیت الله مکارم شیرازی:‌
1- اشکالی ندارد.
2-فاصله افتادن لازم نیست.

آیت الله شبیری زنجانی: 
1-خیر گفتن آن رجاءَ مانعس ندازد.
2- اگر بخواهید به نیت ورود اذان بگویید باید عرفا به گونه ای باشد که گفته نشود بین دو نماز جمع کرد یا اینکه بین دو نماز نافله خوانده شود.

آیت الله فاضل:
هر نمازى که با نماز قبل همراه خوانده شود اذان آن ساقط مى شود چه همراه خواندن دو نماز مستحب باشد یا نباشد،
بنابراین در مواردی که در رساله ذکر شده که گفتن اذان ساقط است، نباید اذان گفته شود و اگر کسی به قصد اینکه اذان گفتن مستحب است اذان بگوید حرام است، لیکن اگر به قصد ذکر اذان بگوید اشکال ندارد ولی بهتر است در این موارد اذان را به قصد ذکر نیز با صدای بلند نگوید و بهتر است اصلا به قصد ذکر هم اذان را نگوید.
2- مقدار فاصله بستگی به نظر عرف دارد، اگر به مقداری فاصله شود که عرف بگوید بین دو نماز فاصله افتاده است،اذان گفتن برای نماز بعدی مستحب است، البته اگر بین دو نماز نافله نماز را بخواند و زیاد طول نکشد، عرفا فاصلهبین دو نماز صدق نمی کند.

آیت الله وحید: 
1-خیر مستحب است بگوید مگر در مواردی : در دو نماز اذان مشروع نیست:
(اوّل) نماز عصر روز عرفه ـ که روز نهم ذى حجّه است ـ در عرفات.
(دوم) نماز عشاء شب عید قربان براى کسى که در مشعر الحرام باشد ، و در این دو نماز در صورتى اذان مشروع نیست که با نماز قبلى هیچ فاصله نشود ، یا بین آنها کمى فاصله شود که عرفاً بگویند دو نماز را با هم خوانده است.
اگر براى نماز جماعتى اذان و اقامه گفته باشند ، کسى که با آن جماعت نماز مى خواند ، نباید براى نماز خود اذان و اقامه بگوید.
اگر براى خواندن نماز جماعت به مسجد رود و ببیند جماعت تمام شده ، تا وقتى که صفها به هم نخورده و جمعیّت متفرّق نشده با شرایطى که در مسأله بعد مى آید ، نمى تواند براى نماز خود اذان و اقامه بگوید.
در جایى که عدّه اى مشغول نماز جماعتند ، یا نماز آنها تازه تمام شده و صفها به هم نخورده است ، اگر انسان بخواهد فُرادى یا با جماعت دیگرى که بر پا مى شود نماز بخواند ، با شش شرط اذان و اقامه از او ساقط مى شود. (و این سقوط به نحو عزیمت است یعنى نباید اذان و اقامه بگوید.)
(اوّل) آن که نماز جماعت در مسجد باشد ، پس اگر در مسجد نباشد اذان و اقامه ساقط نیست.
(دوم) آن که براى آن نماز ، اذان و اقامه گفته باشند.
(سوم) آن که نماز جماعت باطل نباشد.
(چهارم) آن که نماز او و نماز جماعت در یک مکان باشد ، پس اگر مثلاً نماز جماعت داخل مسجد باشد و او بخواهد بر بام مسجد نماز بخواند ، اذان و اقامه ساقط نیست.
(پنجم) آن که نماز او و نماز جماعت هر دو ادا باشند.
(ششم) آن که وقت نماز او و نماز جماعت مشترک باشد ، مثلا هر دو نماز ظهر یا هر دو نماز عصر بخوانند ، یا نماز جماعت نماز ظهر باشد و او نماز عصر بخواند ، یا او نماز ظهر بخواند و نماز جماعت نماز عصر باشد.
اگر در شرط سوم از شرطهایى که در مسأله پیش ذکر شد شکّ کند ، یعنى شکّ کند که نماز جماعت صحیح بوده یا نه ، اذان و اقامه از او ساقط است ، ولى اگر در به هم خوردن صفها یا تحقّق بقیّه شرایط شکّ کند ، چنانچه حالت سابقه معلوم باشد ، باید بر طبق حالت سابقه عمل کند ، مثلا اگر در اثر تاریکى شب ، شکّ کند که آیا صفوف متفرّق شده یا نه ، بنا بگذارد بر این که متفرّق نشده و اذان و اقامه را نگوید ، و اگر شکّ کند که آیا براى آن جماعت اذان و اقامه گفته شده یا نه ، بنا بگذارد بر این که گفته نشده ، و اذان و اقامه را استحباباً بگوید ، و در صورتى که حالت سابقه معلوم نیست اذان و اقامه را رجاءً بگوید.