1 . معنای رکوع

 و رکوع یعنی خم شدن به اندازه یی که بتواند دستها را به زانو بگذارد.

 توجه

چون رکوع، رکن است و زیاد شدن آن نماز را باطل می کند

 • اگر بعد از رسیدن به حد رکوع و آرام گرفتن بدن، سر بر دارد و بار دیگر به قصد رکوع خم شود، نمازش

 باطل است؛

2.تعداد رکوع در هر نماز

در هر رکوع بعد از نمازهای واجب و مستحب یک رکوع لازم است بجز نماز ایات که در هر رکعت ان دارای پنج رکوع است.

3. واجبات رکوع:

1 . خم شدن به اندازه یی که بتواند دستها را به زانو بگذارد.

 2 . ذکر.

 3 . آرامش بدن در حال گفتن ذکر رکوع.

 4 . ایستادن بعد از رکوع.

 5 . آرامش بدن بعد از رکوع.

1 . خم شدن به اندازه یی که بتواند دستها را به زانو بگذارد:

 1 . در هر رکعت بعد از قراءت باید به اندازه یی خم شود که بتواند دست را بر زانو بگذارد، و اگر سر انگشتها هم به زانو برسد کافی است.

 2 . احتیاط ( واجب) آن است که در حال رکوع دستها را بر زانو بگذارد.

مکارم: بلکه احتیاط واجب آن است که کف دستها را بر زانو بگذارد...

3 . خم شدن باید به قصد رکوع باشد، پس اگر به قصد کاری دیگر مثلاً برای کشتن جانوری یا

 برداشتن چیزی خم شود نمی تواند آن را رکوع حساب کند، بلکه بایستد و دوباره برای رکوع خم

 شود، و به واسطه ی این عمل، رکن زیاد نشده و نماز باطل نمی شود.

کسی که نمی تواند بطور معمول در حال ایستادن برای رکوع خم شود

هر گاه نتواند به اندازه رکوع خم شود، باید به چیزی تکیه دهد و رکوع کند 

و اگر موقعی هم که تکیه داده نتواند بطور معمول رکوع کند، باید به هر اندازه می‎تواند، خم شود

اگر هیچ نتواند خم شود باید موقع رکوع بنشیند و نشسته رکوع کند

و احتیاط مستحب آن است که نماز دیگری هم بخواند و برای رکوع آن با سر اشاره نماید.

کسی که می تواند ایستاده نماز بخواند اگر در حال ایستاده یا نشسته نتواند رکوع کند باید ایستاده نماز بخواند و برای رکوع با سر اشاره کند 

و اگر نتواند اشاره کند، باید به نیّت رکوع چشم ها را بر هم بگذارد و ذکر آن را بگوید و به نیّت برخاستن از رکوع چشم ها را باز کند و اگر از این هم عاجز است باید در قلب، رکوع کند و ذکر آن را بگوید.

4 . کسی که در حال نشسته رکوع می کند، کافی است به قدری خم شود که صورتش محاذی زانوها برسد.

2 . ذکر: ذکر واجب در رکوع عبارت است از یک بار گفتن سبحان ربعی العظیم و بحمده یا سه بار گفتن سبحان الله  و اگر ذکری از این قبیل الحمد الله الله اکبر بگوید کافی ست.

مستحب است سه بار یا 5 یا 7 مرتبه بلکه بیشتر

کسی که به خاطر بیماری و امثال آن نمی تواند به اندازه ی گفتن سه بگوید سبحان الله  در حال رکوع بماند  یک مرتبه سبحان الله بگوید

آیا می توان در سجد ذکر سبحان ربی العظیم و بحمده را گفت؟

آیت الله خامنه ای : ) اگر به قصد مطلق ذکر گفته شود، اشکال ندارد و نماز صحیح است.

مطلق ذکر یعنى ذکری که به قصد ورود در آن محل معیّن نباشد.  بلکه به نیت برخورداری از ثواب، آن را می گویند.

به قصد «ورود» یعنی ، باید آنچه از طرف شارع مقدس یا معصومین «وارد» شده باشد،

آیت الله مکارم  : 1و2ـ خیر، ذکر سجده، سبحان ربی الاعلی و بحمده می باشد

ذکر«الهی العفو» به جای ذکر رکوع یا سجود

سوال : از آنجا که گفتن هر ذکری در رکوع و سجود کافی است‌، آیا «الهی العفو» ذکر محسوب می شود و کفایت از ذکر رکوع و سجود می کند؟

آیت ا... خامنه ای : ذکر محسوب می شود و اگر به مقدار ذکر واجب رکوع و سجد بگوید کفایت می کند

آیت ا.. سیستانی : کفایت نمی کند.

آیت ا... مکارم شیرازی : کفایت نمی کند و احتیاط واجب آن است که سه بار سبحان الله یا یک بار ذکر کبیر بگوید.

آیت ا... فاضل لنکرانی : بلی ذکر است ولی برای کفایت از ذکر رکوع و سجود باید تکرار شود تا با سبحان الله مساوی شود یا ذکر دیگری همراه آن گفته شود.

آیت ا... بهجت : بلی کفایت می کند و احتیاط مستحب گفتن همان ذکر معهود است

گفتن ذکر صلوات در سجده و رکوع به تنهای کفایت از ذکر سجده و رکوع می شود ؟

) ذکر واجب در سجده عبارت است از: یکبار گفتن: «سبحان ربّی الاعلی و بحمده»، و در رکوع « سبحان ربی العظیم و بحمده» یا سه بار گفتن: سبحان الله. و اگر بجای آن ذکرهای دیگر مانند: الحمدالله، الله اکبر و غیر آن را به همان مقدار بگوید کافی است.

بقیه هم اشکال می دانند

3 . آرامش بدن در حال گفتن ذکر رکوع:

 1 . در رکوع هنگامی که ذکر واجب را می گوید، باید بدن آرام باشد، بلکه حتی در هنگامی که اذکاریرا به قصد استحباب آن در رکوع می گوید، مانند تکرار سبحان ربّی الاعلی و بحمده  احتیاط واجب آن است که بدن را آرام نگهدارد.

2 . اگر در حالی که ذکر واجب رکوع را می گوید، بدن او بی اختیار حرکت کند و حال طمأنینه ی

 واجب را بر هم زند، باید پس از آرام گرفتن بدن، ذکر واجب را دوباره بگوید.

  3 . کسی که می داند طمأنینه در حال ذکر رکوع واجب است

الف : اگر پیش از رسیدن به حد رکوع و آرام گرفتن بدن، ذکر رکوع را شروع کند:

عمداً باشد: نمازش باطل است.

 سهواً باشد: باید پس از رسیدن به حد رکوع و آرام گرفتن بدن، ذکر واجب را دوباره تکرار کند

ب: اگر پیش از تمام شدن ذکر واجب سر از رکوع بر دارد

1 عمداً باشد: نمازش باطل است

2-سهواً باشد

 اگر پیش از خارج شدن از حد رکوع متوجه شود که ذکر را تمام نکرده: باید در همان حال آرام بگیرد و ذکر رکوع را بگوید

اگر پس از خارج شدن از حد رکوع متوجه شود که ذکر را تمام نکرده: نمازش صحیح است

ادامه بحث رکوع از واجبات نماز

4 . ایستادن و آرامش بعد از رکوع: بعد از تمام شدن ذکر رکوع، باید راست بایستد و پس از آن که بدن آرام گرفت به سجده برود، و اگر عمداً پیش از ایستادن، یا پیش از آرام گرفتن بدن به سجده برود نمازش باطل است.

3 . کسی که رکوع را فراموش کرده است:

پیش از رسیدن به سجده ی اول یادش بیاید؛ باید بایستد و از حال ایستاده به رکوع برود، و چنانچه به حالت خمیدگی به رکوع برگردد کافی نیست، و اگر به این رکوع اکتفا کند نمازش باطل است.

پس از رسیدن به سجده ی دوم یادش بیاید: نمازش باطل است؛ ( زیرا یک رکن را ترک کرده و وارد رکن بعدی شده است).

پیش از رسیدن به سجده ی دوم یادش بیاید ( یعنی در سجده ی اول یا بعد از آن و پیش از آن که وارد سجده ی دوم شود): باید برخیزد و بایستد و رکوع کند و پس از آن، دو سجده را به جا آورد و نماز را تمام کند، و بعد از نماز به احتیاط ( واجب) دو سجده ی سهو برای سجده ی زیادی بگزارد.

. برخی از مستحبات رکوع:

1 . پیش از رفتن به رکوع در حالی که ایستاده است تکبیر بگوید.

 2 . اگر نمازگزار مرد است زانوها را به عقب بدهد و اگر زن است زانوها را به عقب ندهد

3 . سر را پایین نیندازد و مساوی پشت خود نگهدارد.

 4 .  نگاه خود را به میان قدمهای خود بدوزد.

 6 . پیش از ذکر رکوع یا بعد از آن صلوات بفرستد.

 7 . پس از آن که از رکوع سر برداشت و ایستاد در حال آرامش بدن بگوید سمع الله لمن حمده

مواردی که زیاد شدن رکوع نماز را باطل نمی کند

سوال : الف) خانمی هنگام نماز چادر را روی صورت خود می کشد و پوشش وی کامل می شود، امّا هنگام رکوع چنانچه کسی (شخص دیگر) از زیر نگاه کند پوشش وی کامل نیست، نمازش چه حکمی دارد؟

ب) چنانچه خودش از زیر چادر نگاه کند پوشش دست و بازو و ... وی کامل نیست و آنها را می بیند،‌ نمازش چه حکمی دارد؟

آیت ا... خامنه ای : الف و ب) در فرض سوال در هر دو مورد پوشش مذکور کافی و نماز محکوم به صحّت است.(استفتائات موجود در واحد پاسخ به سوالات)

آیت ا.. سیستانی : بنابر احتیاط واجب کفایت نمی کند

آیت الله وحید خراسانی : الف) اگر جایی است که از زیر ناظری نگاه می کند و وی را می بیند که باید خود را از آن ناظر بپوشاند در این صورت نمازش صحیح نیست مگر این که به نحوه ای خود را بپوشاند که از زیر هم پوشیده باشد .

ب) اشکالی ندارد