آیا بدهی‌های شرعی زن ـ از قبیل کفاره، خمس، رد مظالم و... ـ بر عهدة شوهر است؟ (*)
همة مراجع؛ خیر، پرداخت این نوع بدهی‌ها بر شوهر واجب نیست و اگر زن مال دارد، باید خودش بدهد. در غیر این صورت، تکلیفی ندارد.(1)
مخارج اضافی
آیا علاوه بر نفقه و نیازهای ضروری زن، نیازهای دیگر او نیز ـ از قبیل خرید کتاب، انفاق به فقیران، هدیه دادن، بر پا کردن مجالس روضه خوانی و جشن ائمه((ع) ـ بر شوهر واجب است؟
همة مراجع؛ خیر، تأمین نیازهای یاد شده، برای شوهر واجب نیست.(2)
مخارج زندگی
چنانچه مردی نفقه همسرش را ندهد و یا از آن کم بگذارد، زن چگونه می‌تواند نفقه خود را از او استیفا نماید؟
امام خمینی(قدس سره)، آیات عظام بهجت(قدس سره) و فاضل لنکرانی(قدس سره)؛ نخست باید به حاکم شرع مراجعه کند و با عدم دسترسی به او، با چند نفر از افراد عادل در میان بگذارد تا از این طریق، او را بر پرداخت نفقه ملزم کنند و اگر این راه‌ها ممکن نبود، می‌تواند مخارج زندگی خود را بدون اجازه از مال شوهر بردارد.(3)
آیات عظام تبریزی(قدس سره)، سیستانی(مدظله العالی)، صافی گلپایگانی(مدظله العالی)، مکارم شیرازی(مدظله العالی) و نوری همدانی(مدظله العالی)؛ اگر ممکن است، می‌تواند مخارج زندگی خود را بدون اجازه از مال شوهر بردارد.(4)
آیت‌الله وحید خراسانی(مدظله العالی)؛ می‌تواند از طریق متصدی امور حسبیه، شوهر را بر پرداخت نفقه ملزم کند و اگر ممکن نشد، می‌تواند خرجی خود را بدون اجازه از مال شوهر بردارد و احتیاط واجب آن است که این کار با اجازة حاکم شرع باشد.(5)
تبصره؛ به فتوای آیت‌الله سیستانی(مدظله العالی) و آیت‌الله مکارم شیرازی(مدظله العالی)، در فرض یاد شده، تصرف در اموال شوهر باید با اجازه حاکم شرع باشد.
حق زن
اگر زن درآمد کافی داشته باشد، آیا شوهر می‌تواند از پرداخت نفقه به همسر خود امتناع ورزد؟
همة مراجع؛ خیر، هر چند زن درآمد کافی نیز داشته باشد، باز نفقة او بر شوهر واجب است.(6)
نفقه نامزد
در دوران عقد تا عروسی ـ که دختر در خانه پدر به سر می‌برد ـ آیا تأمین نفقه او بر عهدة شوهر است؟
آیات عظام امام خمینی(قدس سره)، بهجت(قدس سره)، خامنه‌ای(مدظله العالی)، صافی گلپایگانی(مدظله العالی)، فاضل لنکرانی(قدس سره)، مکارم شیرازی(مدظله العالی) و نوری همدانی(مدظله العالی)؛ در فرض یاد شده، اگر زن تمکین داشته باشد، نفقة او بر شوهر واجب است.(7)
آیات عظام تبریزی(قدس سره) و وحید خراسانی(مدظله العالی)؛ خیر، در این فرض بر عهدة شوهر نیست.(8)
آیت‌الله سیستانی(مدظله العالی)؛ اگر در شهری که زندگی می‌کنند، متعارف این است که نفقة دختر را خانواده‌اش می‌دهد، بر عهدة شوهر چیزی نیست. در غیر این صورت، پرداخت نفقه وظیفة شوهر است.(9)
تبصره: اگر با مطالبه زن، مرد نفقه را در این مدت نپردازد (طبق فتوای کسانی که می‌گویند نفقة او بر عهدة شوهر است)، زن می‌تواند در آینده قیمت نفقه پرداخت نشده در این دوران را از شوهر مطالبه کند.
مسکن زن
آیا زن حق دارد از زندگی کردن در خانه‌ای که پدر و مادر شوهر هستند، امتناع ورزد و منزل جداگانه‌ای درخواست کند؟
همة مراجع؛ بر شوهر واجب است مسکن مناسب شأن زن و متعارف محل، تهیه کند و منزل جداگانه لازم نیست؛ مگر آنکه داشتن منزل جداگانه، از شئون آن زن باشد.(10)
متابعت در سکونت
آیا زن بعد از عقد ازدواج، می‌تواند از سکونت در شهری خاص امتناع ورزد؟
همة مراجع؛ خیر، چنین حقی ندارد؛ مگر آنکه در ضمن عقد شرط کرده باشد [و یا عقد بر این توافق واقع شده باشد].(11)
بیرون رفتن زن
در جایی که بیرون رفتن زن با حق شوهر منافات نداشته باشد (مانند اینکه شوهر سر کار است)، آیا باز اجازة او لازم است؟
همة مراجع (به جز آیات عظام تبریزی(قدس سره) و مکارم شیرازی(مدظله العالی)؛ آری، اجازة شوهر در این فرض نیز لازم است.(12)
آیات عظام تبریزی(قدس سره) و مکارم شیرازی(مدظله العالی)؛ بنابر احتیاط واجب، در این فرض نیز اجازه شوهر لازم است.(13)
شرط ادامه تحصیل
اگر مرد به هر علتی اجازة ادامة تحصیل و مانند آن را به زن ندهد، آیا زن هم می‌تواند نسبت به او تمکین نکند؟
همة مراجع؛ در فرض یاد شده، زن چنین حقی ندارد و باید تمکین کند.(14)
ـــــــــــــــــــــــــــــ
پی‌نوشت:
*. پرسش‌ها و پاسخ‌ها، رسالة دانشجویی، احکام 2، ص 239 ـ 234.
1. آیت‌الله فاضل لنکرانی(قدس سره)، جامع المسائل، ج 2، س 1313؛ آیت‌الله سیستانی(مدظله العالی)، منهاج الصالحین، ج 3، م 428؛ دفتر همه مراجع.
2. امام خمینی(قدس سره)، استفتاءات، ج 3، احکام نفقه، س 15؛ آیت‌الله فاضل لنکرانی(قدس سره)، جامع المسائل، ج 1، س 1693 و ج 2، س 1310 و 1311؛ آیت‌الله مکارم شیرازی(مدظله العالی)، استفتاءات، ج 1، س 846؛ آیت‌الله تبریزی(قدس سره)، منهاج الصالحین، ج 2، النفقات؛ آیت‌الله وحید خراسانی(مدظله العالی)، منهاج الصالحین، ج 3، النفقات؛ آیت‌الله صافی گلپایگانی(مدظله العالی)، هدایة العباد، ج 2، النفقات، م 8 ؛ آیت‌الله بهجت(قدس سره)، توضیح المسائل، م 1897؛ آیت‌الله نوری همدانی(مدظله العالی)، توضیح المسائل، م 2408؛ آیت‌الله سیستانی(مدظله العالی)، منهاج الصالحین، ج 3، م 420؛ دفتر آیت‌الله خامنه‌ای(مدظله العالی).
3 . توضیح المسائل مراجع، م 2416.
4 . همان؛ آیت‌الله نوری همدانی(مدظله العالی)، توضیح المسائل، م 2412.
5 . آیت‌الله وحید خراسانی(مدظله العالی)، توضیح المسائل، م 2480.
6 . امام خمینی(قدس سره)، تحریر الوسیلة، ج 2، النفقات، م 19؛ آیت‌الله صافی گلپایگانی(مدظله العالی)، هدایة العباد، ج 2، م 19؛ آیت‌الله تبریزی(قدس سره)، منهاج الصالحین، ج 2، م 1418؛ آیت‌الله وحید خراسانی(مدظله العالی)، منهاج الصالحین، ج 3، م 1418؛ آیت‌الله فاضل لنکرانی(قدس سره)، جامع المسائل، ج 2، س 1310؛ آیت‌الله سیستانی(مدظله العالی)، منهاج الصالحین، ج 3، م 33؛ دفتر آیات عظام خامنه‌ای(مدظله العالی)، نوری همدانی(مدظله العالی)، مکارم شیرازی(مدظله العالی) و بهجت(قدس سره).
7. آیت‌الله صافی گلپایگانی(مدظله العالی)، جامع الاحکام، ج 2، س 1333؛ امام خمینی(قدس سره)، استفتاءات، ج 3، احکام نفقه، س 14؛ آیت‌الله نوری همدانی(مدظله العالی)، استفتاءات، ج 2، س 662؛ آیت‌الله فاضل لنکرانی(قدس سره)، جامع المسائل، ج 2، س 1312؛ آیت‌الله مکارم شیرازی(مدظله العالی)، استفتاءات، ج 2، س 1051 و ج 1، س 839 ؛ دفتر آیات عظام خامنه‌ای(مدظله العالی) و بهجت(قدس سره).
8 . آیت‌الله تبریزی(قدس سره)، منهاج الصالحین، ج 2، م 1399؛ آیت‌الله وحید خراسانی(مدظله العالی)، منهاج الصالحین، ج 3، م 1399.
9 . آیت‌الله سیستانی(مدظله العالی)، منهاج الصالحین، ج 3، م 415.
10 . آیت‌الله خامنه‌ای(مدظله العالی)، استفتاء، س 30؛ آیت‌الله فاضل لنکرانی(قدس سره)، جامع المسائل، ج 1، س 1687؛ دفتر همه مراجع.
11 . توضیح المسائل مراجع، م 2451؛ آیت‌آلله نوری همدانی(مدظله العالی)، توضیح المسائل، م 2447؛ آیت‌الله وحید خراسانی(مدظله العالی)، توضیح المسائل، م 2515؛ دفتر آیت الله خامنه‌ای(مدظله العالی).
12. توضیح المسائل مراجع، م 2412؛ آیت‌الله سیستانی(مدظله العالی)، منهاج الصالحین، ج 2، م 337 و 338؛ آیت‌الله وحید خراسانی(مدظله العالی)، منهاج الصالحین، ج 3، م 1407؛ آیت‌الله نوری همدانی(مدظله العالی)، استفتاءات، ج 2، س 675.
13. آیت‌الله تبریزی(قدس سره)، منهاج الصالحین، ج 2، م 1407؛ آیت‌الله مکارم شیرازی(مدظله العالی)، استفتاءات، ج 2، س 964.
14. آیت‌الله فاضل لنکرانی(قدس سره)، جامع المسائل، ج 1، س 1664؛ دفتر همه مراجع.
http://talabehpasokhgoo.parsiblog.com/
